Veel patiënten die een second opinion aanvragen, gaan er vanuit dat de tweede mening af zal wijken van de eerste

Voor- en nadelen van een second opinion
Hoewel veel patiënten afgaan op het oordeel van hun eigen arts, is de ‘second opinion’ in opmars. Een second opinion is een advies van een tweede specialist over de diagnose of behandeling. Hoewel een tweede mening zeker voordelen kent, zijn er ook mogelijke nadelen. Ze hebben medisch gezien niet altijd meerwaarde − vaak is het advies gelijk aan het eerste advies. Bovendien zijn sommige mensen bezorgd dat second opinions de vertrouwensband tussen patiënten en hun oncoloog kunnen schaden. 

Medisch psycholoog Marij Hillen (AmsterdamUMC) dook dieper in de tweede mening om duidelijkheid te krijgen over beweegredenen van de patiënt en of zij baat hadden van dit extra advies. Ze vertelt over de resultaten van haar afgeronde onderzoek, waaraan zowel patiënten als hun artsen binnen de medische oncologie deelnamen.

Second opinion vaak vergelijkbaar aan de first opinion
“We zien dat er bij patiënten meerdere redenen zijn voor het aanvragen van een second opinion. Behoefte aan advies van een expert is een veelgenoemde reden, maar bijvoorbeeld ook het gevoel echt alles geprobeerd te hebben. Dit zie je veel terug bij patiënten voor wie geen behandeling meer mogelijk lijkt. Bij ongeveer 1 op de 5 patiënten speelde een verminderd vertrouwen in hun eigen arts een belangrijke rol”, legt Hillen uit.

Veel patiënten die een second opinion aanvragen, gaan er vanuit dat de tweede mening af zal wijken van de eerste. “Klopt, die verwachting had 2 op de 3 patiënten. Maar wat we zagen, was dat 9 op de 10 tweede meningen vrijwel gelijk waren aan de eerste mening. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat patiënten er dan geen baat bij hebben gehad; zo geven ze aan zich minder onzeker te voelen door de bevestiging van de tweede mening. Ook zien we dat bij patiënten met een verminderd vertrouwen in hun behandelaar, het vertrouwen herstelt wanneer de eerste mening bevestigd wordt.”

Voor Hillen zelf is dit onderzoek nu afgerond, maar ze blijft zich inzetten om communicatie en het versterken van vertrouwen tussen patiënten en hun arts te verbeteren. “Patiënten met kanker bevinden zich na hun diagnose vaak in een onzekere en kwetsbare situatie. Tegelijkertijd verwachten we tegenwoordig van hen dat ze actief deelnemen en meebeslissen over hun zorg. Dat is een flinke uitdaging, ook voor hun behandelaars, en goede onderlinge communicatie is daarvoor van immens belang.” 

Aanbevelingen om het gesprek optimaal te benutten
Hillen en haar collega Vicky Lehmann (AmsterdamUMC) analyseerden in het onderzoek geluidsopnames van 69 second opinion-gesprekken. Ze doen op basis daarvan ook een aantal belangrijke aanbevelingen, voor zowel artsen als patiënten.

“Patiënten weten niet altijd precies wat ze van een second opinion kunnen verwachten. Betere ondersteuning kan hen helpen om dit gesprek zo goed mogelijk te benutten. We hebben voor patiënten een praatkaart ontwikkeld, die inmiddels is gepubliceerd op kanker.nl. Deze bevat tips en vragen om het gesprek zo goed mogelijk voor te bereiden.”

Artsen vinden tweede mening-gesprekken soms lastig. “Met de uitkomsten van het onderzoek kunnen we hen beter trainen in de opleiding. Bijvoorbeeld over hoe zij nóg openlijker het gesprek met patiënten aan kunnen gaan over hun motivatie en verwachtingen. Maar ook hoe ze onafhankelijk hun mening kunnen geven met behoud en versterking van de vertrouwensrelaties tussen de betrokkenen.”