Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die mensen nodig hebben om beslissingen te kunnen nemen ten aanzien van gezondheid en ziekte

Bijna drie op de vier zorgverleners wordt regelmatig geconfronteerd met uitdagingen in het contact met patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden. In de huisartsenpraktijk is dit zelfs op ruim vier op de vijf. In opdracht van ZonMw hebben Nivel en Amsterdam UMC (AMC Sociale Geneeskunde) onderzocht welke uitdagingen zorgverleners in de eerste en tweede lijn ervaren in het contact met patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden.

Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die mensen nodig hebben om beslissingen te kunnen nemen ten aanzien van gezondheid en ziekte. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben moeite om gezondheidsinformatie te vinden, te begrijpen, te beoordelen en toe te passen. In Nederland heeft ruim één op de drie mensen onvoldoende gezondheidsvaardigheden.

Uitdagingen voor de zorgverleners
Zorgverleners – huisartsen, medisch specialisten, praktijkondersteuners, verpleegkundigen, fysiotherapeuten en andere – noemen verschillende uitdagingen in het contact met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. De vijf belangrijkste zijn:

1) De patiënt laat de beslissing bij mij.
2) De patiënt kan de zorgvraag of de klachten niet duidelijk verwoorden tijdens het consult.
3) De patiënt volgt mijn adviezen, bijvoorbeeld over leefstijl of medicatie, niet of onjuist op.
4) De patiënt komt niet of te laat op de gemaakte afspraak.
5) De patiënt laat niet merken wat hij of zij wil.
 

Weinig aandacht voor beperkte gezondheidsvaardigheden in de zorg
Een aanzienlijk deel van de zorgverleners, 40 tot 50%, houdt in de communicatie niet specifiek rekening met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. De redenen hiervoor zijn divers en hebben vooral te maken met de volgende factoren:

- Zorgverleners herkennen beperkte gezondheidsvaardigheden bij de patiënt niet.
- Zorgverleners zijn zich niet bewust van het probleem.
- Zorgverleners zijn onvoldoende op de hoogte van beschikbare methoden om het probleem aan te    pakken.
- Zorgverleners hebben het gevoel dat ze te weinig tijd hebben.
 

Terugvraagmethode als oplossing
Om de communicatie in de spreekkamer te verbeteren is het essentieel dat patiënten de informatie en het advies begrijpen. Zorgverleners hebben zelf de ‘terugvraagmethode’ (teach back method) genoemd als de meest aanbevolen strategie om na te gaan of dit ook inderdaad het geval is. Hierbij vraagt de zorgverlener de patiënt om in zijn eigen woorden te vertellen wat er zojuist besproken is.
Pharos heeft in het kader van het onderzoeksproject een interventie ontwikkeld om de terugvraagmethode te bevorderen, bestaande uit een training en een aantal hulpmiddelen.