De wirwar aan toeslagen en tegemoetkomingen hindert mensen bij het opbouwen van hun leven

Gezinnen die moeilijk rondkomen en inkomensondersteuning nodig hebben, kunnen te maken krijgen met maar liefst 27 verschillende regelingen. Dit blijkt uit de recent verschenen factsheet Bestaanszekerheid in Nederland van Divosa, de organisatie van gemeentelijke directeuren Sociaal Domein.

De wirwar aan toeslagen en tegemoetkomingen hindert mensen bij het opbouwen van hun leven. ‘Dit  moet eenvoudiger. Juist ook mensen met een beperking of chronische ziekte die inkomensondersteuning nodig hebben, moeten kunnen vertrouwen op een stabiel en duidelijk inkomen’, zegt Ieder(in) in een reactie.  

2,6 miljoen huishoudens
Divosa noemt een aantal redenen waarom zo’n 2,6 miljoen huishoudens niet profiteren van de economische groei. De complexiteit van de regelingen is er een van. Het Rijk en gemeenten vullen lage inkomens aan via b.v. huur-, zorg- en armoedetoeslagen. Maar veel mensen verdwalen in de ingewikkelde regels en bureaucratie, of ze maken onbedoeld fouten waardoor ze nog verder in de problemen komen.

Nog hogere schulden
Een groot probleem is dat de toeslagen vaak voorschotten zijn op basis van inkomensschattingen. Daardoor krijgen miljoenen mensen achteraf te maken met herberekeningen en terugvordering van toeslagen of allerlei extra naheffingen. Hogere schulden, nog minder besteedbaar inkomen en een nog grotere afhankelijkheid van die ingewikkelde inkomensondersteuning liggen dan op de loer. Dit beeld wordt ook onderschreven door het Sociaal en Cultureel Planbureau.
‘In de praktijk is de juiste keuzes maken een moeilijke opgave door de complexiteit en hoeveelheid van regelingen. Zeker voor de mensen die laaggeletterd zijn of een licht verstandelijke beperking hebben’, constateert Divosa.

Basis moet op orde zijn
Andere oorzaken voor de armoede in Nederland zijn de snelle toename van kosten voor wonen, energie, zorgpremies en andere zorgkosten. Ook de flexibele arbeidsmarkt, waardoor grote groepen te lage of onzekere inkomsten hebben, houdt mensen op of zelfs onder de armoedegrens. Divosa: ‘Voor de ontwikkeling van mensen is het essentieel dat de basis op orde is. Voor gemeenten betekent dit dat inspanningen om inwoners op andere leefgebieden te ondersteunen alleen effectief zijn als in hun basisbehoeften - onderdak, voeding en zorg - is voorzien’.

Overschatting zelfredzaamheid
Een van de aanbeveling is dat Rijk, gemeenten, werkgevers, zorgverzekeraars en woningcorporaties goede afspraken moeten maken wie welke verantwoordelijkheid draagt om de problemen te voorkomen of aan te pakken. Ieder(in) steunt het pleidooi van Divosa voor eenvoudiger, toegankelijker en begrijpelijker maken van de inkomensondersteuning. Met regelmaat vraagt Ieder(in) in de Tweede Kamer en bij het kabinet om een einde te maken aan onduidelijke bevoorschottingen van toeslagen en de rigoureuze naheffingen of eigen (zorg)bijdragen die mensen moeten opbrengen.

Gemeenten en het Rijk moeten behoorlijk handelen, ze mogen de zelfredzaamheid van de burger die in financiële problemen zit, niet overschatten, waarschuwt Divosa.

Het factsheet Bestaanszekerheid in Nederland vindt u op de site van Ieder(in)