Sinds de uitbraak van corona monitort de NZa de gevolgen van de pandemie voor de toegankelijkheid van zorg

Als het aantal coronabesmettingen niet snel daalt, leidt dit onvermijdelijk tot een crisis op het gebied van toegankelijkheid, kwaliteit en veiligheid van de zorg. Met ernstige gevolgen voor iedereen die in Nederland zorg nodig heeft en zorgmedewerkers. Dat schreef de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd dit weekend aan de Minister voor Medische zorg Tamara van Ark. Als toezichthouders hebben wij onze zorgen geuit. De toenemende druk op de zorg maakt dat aanvullende maatregelen om de besmettingen naar beneden te brengen, hoe pijnlijk ook, op korte termijn onvermijdelijk zijn.

Hoewel het ziekenhuizen tot nu toe lukt om acute, semi acute zorg en kritisch planbare zorg te bieden constateren wij een wankel evenwicht met grote risico’s. Dit blijkt zowel uit de data die ziekenhuizen aanleveren in het Zorgbeeldportaal van de NZa als de kwalitatieve observaties van IGJ. Sinds de corona-uitbraak blijkt uit verwijzingsdata van Zorgdomein dat huisartsen veel minder verwijzingen uitschrijven voor ziekenhuiszorg en geestelijke gezondheidszorg (ggz). Dat komt onder meer doordat minder mensen zich bij de huisarts melden. Naar schatting hebben op dit moment 1,11 miljoen minder verwijzingen plaatsgevonden naar de ziekenhuiszorg en 80.000 minder wijzingen naar de ggz. Dit lagere aantal verwijzingen is een indicator voor de uitgestelde zorgvraag. Hoewel een deel van deze zorg niet meer nodig blijkt, moet veel van deze zorg worden ingehaald. Om hoeveel verwijzingen dat gaat is niet te zeggen.

Inhaalzorg
Uit de Dutch Hospital Data (DHD) die de NZa analyseert, blijken ziekenhuizen tijdens de eerste corona-golf veel minder zorg konden bieden in vergelijking tot voorgaande jaren. In de zomerperiode is dit weer hersteld. In het begin van de tweede golf is het ziekenhuizen gelukt om ook de reguliere zorg zoveel mogelijk te kunnen bieden. De data over november is nog niet beschikbaar. Over de hele periode sinds de corona-uitbraak lijkt op basis van de data echter vrijwel geen inhaalzorg te hebben plaatsgevonden. Dat betekent dat veel mensen van wie zorg tijdens de eerste corona-golf is uitgesteld nog altijd op zorg wachten. Deze zorg kunnen ziekenhuizen alleen inhalen als er minder mensen met corona in het ziekenhuis terecht komen.

In de periode januari tot en met oktober 2020 hebben 9,3 miljoen unieke patiënten een behandeling in het ziekenhuis gehad. Dat is ongeveer 11% minder dan in dezelfde periode in 2019.

Druk op zorgverleners
Zorgverleners zetten zich sinds de uitbraak van corona maximaal in om zorg onder grote druk te leveren. Uit het Zorgbeeldportaal blijkt dat het aantal patiënten per verpleegkundige, zowel in de kliniek als op de IC, hoger is dan onder normale omstandigheden. Het aantal patiënten per verpleegkundige op de IC is hoger dan gebruikelijk is. Aanhoudende werkdruk is één van de factoren die van invloed is op ziekteverzuim. Uit het Zorgbeeldportaal blijkt dat het verzuimpercentage in ziekenhuizen op dit moment gemiddeld 8% is. In sommige ziekenhuizen ligt dit percentage zelfs ronde de 15%. Dit heeft gevolgen voor de beschikbare zorgcapaciteit.

Overige zorgsectoren
Ook in alle overige zorgsectoren verzamelen wij en IGJ doorlopend informatie om een beeld te vormen van ontwikkelingen en de gevolgen hiervan voor cliënten en patiënten en zorgorganisaties. Uit de beelden van afgelopen weken komen in alle sectoren zorgen naar voren als het gaat om overbelasting van zorgpersoneel, oplopend ziekteverzuim, toename van het aantal besmettingen en het effect hiervan op de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de zorg. De situatie wordt als nijpend getypeerd, personeel loopt op hun tandvlees en het is lastig de roosters rond te krijgen. Maar ook de duur van de maatregelen (en een aanscherping daarvan) heeft vergaande consequenties voor mensen in de langdurige zorg. Het stilvallen van dagbesteding en andere activiteiten, het beperken van bezoek heeft grote impact gehad op cliënten, patiënten en hun familie.

NZa
Sinds de uitbraak van corona monitort de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de gevolgen van de pandemie voor de toegankelijkheid van zorg.