Armoede blijft vaak verborgen

Voor een grote groep Nederlanders staat de bestaanszekerheid onder druk. Voor hen is de dagelijkse zorg om rond te komen groot, door onvoldoende of onzekere inkomsten of doordat ze te maken hebben met problematische schulden. Dit zorgt voor stress, gezondheidsproblemen, sociaal isolement en schaamte en zet kinderen langdurig op achterstand, vaak van generatie op generatie. Het kabinet wil deze vicieuze cirkel doorbreken en met een brede, meerjarige aanpak geldzorgen beter voorkomen, het aantal mensen in armoede en schulden substantieel terugdringen en de bestaanszekerheid van alle Nederlanders versterken.

De aanpak Geldzorgen, Armoede en Schulden van het kabinet bestaat uit een groot aantal acties, initiatieven en maatregelen op diverse terreinen. Hierbij wordt ook aangesloten bij andere kabinetsprogramma’s, zoals het Nationaal programma Leefbaarheid en Veiligheid (VRO) en de Gelijke Kansen Alliantie (OCW). Het kabinet trekt bij de uitvoering samen op met gemeenten, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven, uitvoeringsorganisaties, de wetenschap en ervaringsdeskundigen. Met als concrete doelen een halvering, ten opzichte van 2015, van het aantal kinderen dat in armoede opgroeit in 2025, en een halvering van het aantal mensen in armoede en het aantal huishoudens met problematische schulden in 2030.

Minister Carola Schouten: ‘De doelen zijn ambitieus. Tegelijkertijd is de realiteit weerbarstig en dreigt nu juist een grotere groep huishoudens in de financiële problemen te raken door de hoge prijzen van energie en boodschappen. Het kabinet zet vol in op maatregelen om de gevolgen te beperken en zoekt verder naar oplossingen. Toch moeten we ook verder kijken en ervoor zorgen dat het aantal mensen in armoede en met problematische schulden structureel afneemt op termijn. Deze plannen vormen hiervoor het startpunt.’

Werken meer lonend, meer aandacht voor financiële educatie
Als onderdeel van de aanpak verhoogt het kabinet het minimumloon en verruimt het de bijverdiengrenzen in de bijstand, zodat werken meer gaat lonen. Mensen met een uitkering krijgen extra hulp bij het vinden van werk. Iedere vier jaar bekijkt het kabinet of het sociaal minimum toereikend is om van te leven en mee te doen in de samenleving. We maken financiële regelingen en voorzieningen eenvoudiger en toegankelijker, zodat ze beter worden benut. De overheid gaat mensen die recht hebben op regelingen hier zoveel mogelijk actief op wijzen. Er komt meer aandacht voor financiële educatie van kinderen en jongeren en het voorkomen van geldzorgen bij levensgebeurtenissen, zoals een scheiding of 18 jaar worden. Kindvoorzieningen voor gezinnen met een minimuminkomen, zoals sport- of muziekles, breiden we uit met activiteiten en stage- of traineeplekken waarmee kinderen hun vaardigheden en zelfvertrouwen kunnen versterken.

Minister Carola Schouten: ‘Als mensen de eindjes niet aan elkaar weten te knopen, dan bemoeilijkt dat ze in het volwaardig meedoen aan onze maatschappij. Dat gaat ons allemaal aan. Armoede en schulden kan echt iedereen overkomen. Nederland zou een samenleving moeten zijn waarin niemand aan de kant staat. Waarin we naar elkaar omzien en oog hebben voor de problemen van de ander.‘

Armoede blijft vaak verborgen, bijvoorbeeld uit schaamte. Het kabinet wil onder meer door een bredere inzet van brugfunctionarissen op scholen armoede beter signaleren. Zij bieden een luisterend oor aan ouders en staan in directe verbinding met zowel de school als hulpverleners in de wijk. In meer gemeenten komen lokale allianties tussen publieke en private partijen om armoede in gezinnen tegen te gaan. Het kabinet neemt ook maatregelen om de toegang tot mondzorg voor minima te verbeteren en wil bereiken dat meer kinderen naar de tandarts gaan in wijken waar het tandartsbezoek laag is.

Schulden op pauze, betere hulp voor ondernemers
Mensen worstelen vaak langdurig met schulden. Dit beperkt hen in het dagelijkse leven. Het kabinet wil snellere en effectievere schuldhulpverlening, met meer saneringskredieten, waarbij de gemeente de schulden van andere schuldeisers overneemt, de mogelijkheid om schulden te pauzeren en betere schuldhulp voor zelfstandig ondernemers. Gemeenten krijgen hier extra middelen voor. Er komt zoveel mogelijk 1 loket voor overheidsincasso, zodat mensen met meerdere schulden met 1 gerechtsdeurwaarder te maken hebben en 1 gezamenlijke betalingsregeling kunnen treffen. Het kabinet stelt ook extra geld beschikbaar aan gemeenten voor de vroegsignalering van schulden. Zij kunnen dan beter hulp bieden aan inwoners om te voorkomen dat betalingsachterstanden verder oplopen.

In 20 kwetsbare wijken investeert het kabinet in innovatieve armoede- en schuldenaanpakken. Het gaat bijvoorbeeld om projecten waarbij private bedrijven sociale investeringen doen (social impact bonds) en hulpverleners mogen afwijken van de regels wanneer sprake is van stapeling van problematiek. Opgedane kennis en ervaringen gebruiken we om deze aanpakken in meer wijken te starten.

Een overheid die werkt voor mensen
Het kabinet werkt met de geschetste integrale aanpak toe naar een overheid die laagdrempelige hulp biedt, naast mensen staat en hen vertrouwen geeft. Te lang is uitgegaan van de gedachte dat mensen de regels begrijpen en dus volgen. Terwijl regels en regelingen vaak complex zijn en een fout snel is gemaakt, met soms hoge terugvorderingen en boetes tot gevolg. Dat heeft het vertrouwen in de overheid geschaad. Het kabinet wil ervoor zorgen dat mensen die in de knel zitten zich gezien en gehoord voelen, weten waar ze terecht kunnen en goede ondersteuning krijgen, zodat zij weer verder kunnen met hun leven.

Documenten
Kamerbrief Aanpak geldzorgen armoede en schulden