Het uitgangspunt dat dwang alleen wordt toegepast als het echt niet anders kan, en dan zo min mogelijk, wordt nog niet overal in de zorg nageleefd

Hoe zorgaanbieders omgaan met dwang in de zorg verschilt nogal. Nog niet voor iedere cliënt wordt persoonlijk afgewogen of vrijheidsbeperkende maatregelen echt nodig zijn. En niet alle zorgverleners zijn zich voldoende bewust of een handeling onder dwang valt. Het uitgangspunt dat dwang alleen wordt toegepast als het echt niet anders kan, en dan zo min mogelijk, wordt nog niet overal in de zorg nageleefd.

Dit blijkt uit onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De inspectie keek hoe zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg, in verpleeghuizen en in de geestelijke gezondheidszorg in 2022 en 2023 gedwongen zorg toepasten. In de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd) staat hoe zorgaanbieders met dwang in de zorg om moeten gaan. 

Wat gaat er goed?
Bij zorgaanbieders die het goed en zorgvuldig doen, ziet de inspectie:

  • De zorg is persoonsgericht.
  • Zorgverleners kijken per cliënt of gedwongen zorg nodig is, ook als de cliënt zich verzet.
  • Als er toch gedwongen zorg is toegepast bespreken de zorgverleners hoe dit is verlopen en of er verbeteringen of aanpassingen mogelijk zijn.
Wat kan er beter?

Maar lang niet altijd passen zorgaanbieders dwang of beperkingen zo min mogelijk of zo zorgvuldig mogelijk toe. Dan ziet de inspectie:

  • Zorgverleners zijn zich soms onvoldoende bewust wanneer een handeling valt onder dwang in de zorg.
  • Maatregelen die voor individuele cliënten nodig zijn, worden soms voor iedereen ingezet. Zoals gesloten deuren in verpleeghuizen. 
  • Er is niet altijd een cliëntenvertrouwenspersoon, of cliënten weten niet bij wie zij hiervoor terecht kunnen.
  • Binnen de geestelijke gezondheidszorg is meer aandacht nodig voor gedwongen ambulante zorg. Dat is zorg buiten de kliniek, zoals zorg thuis. 
  • Er wordt nog te weinig gekeken vanuit het oogpunt van de cliënten.

Adviezen voor zorgaanbieders
De inspectie heeft adviezen waar zorgaanbieders mee aan de slag kunnen:

  • Maak per cliënt steeds een afweging of en welke vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn, en hoelang die echt nodig zijn.
  • Organiseer verdiepende scholing, ook voor zzp’ers en uitzendkrachten.
  • Zorg ervoor dat duidelijk is wie de cliëntvertrouwenspersoon is en hoe diegene te bereiken is.
  • Als er toch gedwongen zorg toegepast moet worden, blijf dit dan zowel vooraf als achteraf goed registreren zodat er ook gesignaleerd en geleerd kan worden.
  • Betrek ook de cliëntenraad bij het analyseren van gedwongen zorg.

De inspectie blijft de komende tijd extra kijken naar gedwongen zorg en gebruikt daarbij een nieuwe toezichtstrategie: Gedwongen zorg: terughoudend en zorgvuldig. 

Onderzoek gedwongen zorg 2022 en 2023
Grote verschillen in omgang met gedwongen zorg

Bron: IGZ