De inzet van familie en vrijwilligers in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie is opnieuw toegenomen

Sinds 2014 is de inzet van familie en vrijwilligers in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie opnieuw toegenomen. Dat geldt ook voor de betrokkenheid van bewoners in dagelijkse activiteiten. Het gemiddeld aantal vrijheidsbeperkingen is juist verder afgenomen. Aandachtspunten zijn de toename in ervaren zorgbelasting van familieleden en enkele veranderingen in werkbeleving van zorgmedewerkers tussen 2014 en 2017.

Dit blijkt uit de nieuwe onderzoeksresultaten van de Monitor Woonvormen Dementie van het Trimbos-instituut, gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de deelnemende zorginstellingen.

De Monitor Woonvormen Dementie wordt sinds 2008 iedere twee tot drie jaar uitgevoerd, in 2016-2017 onder 49 woonvoorzieningen die verpleeghuiszorg bieden aan mensen met dementie. In deze vierde meetronde van 2016-2017 is voor het eerst de ervaren zorgbelasting van familieleden zichtbaar toegenomen. Een soortgelijke toename is afgelopen jaar voor het eerst gevonden in de Dementiemonitor van Alzheimer Nederland en het Nivel onder mantelzorgers van mensen met dementie thuis. Met name familieleden die een grotere structurele bijdrage leveren aan de zorg voelen zich meer belast. Tegelijkertijd zien we dat juist familie die zich meer partner voelt in de zorg voor hun naaste zich minder belast voelt. Het vinden van de goede balans tussen betrokkenheid en belasting blijkt lastig.

Verbeteren van samenwerking en ondersteuning met familie
Ongeveer de helft van de verzorgenden ervaart binnen het team meningsverschillen of onduidelijkheden over de communicatie met familieleden. Een derde wil graag meer ondersteuning om de familie te betrekken bij zorg voor of omgang met hun naaste. Opvallend is ook dat familieleden veelal tevreden zijn over de mate van betrokkenheid bij de zorg voor hun naaste, terwijl veel organisaties familie juist meer willen betrekken bij die zorg. De vraag is of deze gewenste grotere betrokkenheid haalbaar is.

Betrokkenheid in activiteiten
De toename van activiteiten voor bewoners lijkt te duiden op een kwaliteitsverbetering van de dementiezorg. Dit is in lijn met de stimulans van welzijn en zinvolle daginvulling voor verpleeghuisbewoners vanuit Waardigheid en Trots. Tegelijkertijd is er nog ruimte voor verbetering. Want hoewel ongeveer één op de vijf bewoners meer dan twee uur per dag actief met iets bezig is, heeft één op de zes bewoners minder dan één keer per week iets om handen.

Werkbeleving medewerkers
Zorgmedewerkers in de verpleeghuiszorg ervaren sinds de vorige meting iets minder regelruimte en autonomie in hun werk, minder emotionele steun en voelen zich minder persoonlijk bekwaam. Tegelijkertijd zien we dat de ervaren werkdruk niet is toegenomen en de arbeidstevredenheid ook onveranderd is. De afname van autonomie is opvallend omdat het aantal leidinggevenden juist afneemt, zelforganisatie- en sturing sterk in opkomst is en er aandacht is voor meer eigen verantwoordelijkheid in de zorg. Waar het dan knelt en hoe het tij te keren: ook daarvoor biedt de Monitor handvatten. Mogelijke oplossingsrichtingen kunnen liggen op het gebied van leiderschapsstijl, eenduidige visie en teamsamenwerking, cruciale factoren voor goede verpleeghuiszorg en een positieve werkbeleving in de verpleeghuiszorg.