Deze ontdekking geeft nieuwe aanknopingspunten voor het verbeteren van therapie tegen kanker

Tumorcellen leggen het loodje als ze in korte tijd meerdere keren beschadigd worden door T-cellen, terwijl ze nog kunnen herstellen na een enkele klap. Dat tonen wetenschappers van het Radboudumc samen met een internationaal team aan in een publicatie in Nature Communications. Deze ontdekking geeft nieuwe aanknopingspunten voor het verbeteren van therapie tegen kanker.

‘De soldaten van het immuunsysteem’, zogenoemde cytotoxische T-cellen, kunnen in hun eentje een losse bloedkankercel doden, soms wel 20 keer per dag. Maar bij grotere tumoren leidt de aanval van een enkele T-cel op een tumorcel maar zelden tot de dood van de tumorcel. Wetenschappers van het Radboudumc tonen nu aan dat dit wel lukt als meerdere T-cellen samenwerken. Ook laten ze in detail zien hoe T-cellen precies schade aanrichten, en hoe tumorcellen die schade vervolgens weer proberen te herstellen.

Geen bazooka
Peter Friedl, hoogleraar Microscopische Beeldvorming van de Cel van het Radboudumc: “We wisten al dat T-cellen en tumorcellen regelmatig contact maken met elkaar. Maar wat gebeurt er dan precies tussen de cellen? Wij zien dat tijdens de helft van de interacties de T-cel schade aanricht bij de tumorcel, door het veroorzaken van gaten in de celmembraan, scheurtjes in het kernmembraan en schade aan het DNA. Dit moet je niet zien als schieten met een bazooka, maar meer als snijden met een klein mesje. Wanneer een T-cel maar een enkele keer snijdt, dan kan de tumorcel de schade nog herstellen, net zoals wij ook van een snijwond kunnen herstellen. Maar meer schade in korte tijd kan de tumorcel wel doden.”

De onderzoekers gebruikten huidkankercellen en bekeken het contact met T-cellen met een speciale microscoop voor levende cellen. Daarnaast ontwikkelden ze 3D computermodellen die de interacties simuleren. Zo zagen ze dat tumorcellen doodgaan, wanneer ze binnen drie uur minimaal drie keer zijn aangepakt door een T-cel. Dat kan drie keer door dezelfde T-cel zijn, maar in 80% van de gevallen zijn er meerdere T-cellen betrokken. Bij een lage concentratie aan T-cellen krijgt de tumorcel minder schade en zal daarom vaker overleven. In het algemeen geldt dus: hoe meer T-cellen bij de tumorcel, hoe beter.

Schade stimuleren
Dit onderzoek geeft nieuwe aanknopingspunten voor het verbeteren van therapie tegen kanker. Friedl: “We laten zien dat meerdere klappen die afzonderlijk niet tot de dood van de tumorcel leiden, dat samen wel kunnen. Dat wil je verder stimuleren. Bijvoorbeeld met medicijnen die zorgen voor een langere binding van de T-cel aan de tumorcel via zogenaamde activerende check-points. Deze medicijnen binden aan de T-cel en stimuleren de afweerreactie tegen tumorcellen. Wij hebben al laten zien dat een enkele T-cel dan meerdere keren schade aanbrengt aan dezelfde tumorcel. Je kunt ook zeer lage doses chemotherapie of bestraling geven, zodat die schade optelt bij de schade die de T-cellen veroorzaken. We verwachten dat dit de tumorcel gevoeliger zal maken en dat hij sneller zal afsterven.”