De Australische bruine slang is een van de giftigste slangen in de wereld

Ruim tien jaar geleden begon Daniël Verhoef zijn promotieonderzoek naar stollingsfactoren in slangengif. Dit jaar zal een stollingsmedicijn, bestaande uit eigenschappen van het menselijke én slangen stollingseiwit Factor X, voor het eerst worden getest in mensen. Van de eerste experimenten in het laboratorium tot het opzetten van deze klinische studie, Verhoef was bij elke stap betrokken, en dat is uitzonderlijk. 

De Australische bruine slang is een van de giftigste slangen in de wereld. “Dat komt omdat het slangengif ervoor zorgt dat je bloed ongecontroleerd gaat stollen. Hierdoor ontstaan kleine stolsels die bloedvaten kunnen verstoppen waardoor organen beschadigd raken”, vertelt onderzoeker Daniël Verhoef. Dit gif bevat stollingseiwit Factor X, dat wij als mensen ook in ons bloed hebben. Het werkt alleen net iets anders. “Slangen Factor X kan namelijk overal in het lichaam ongeremd stolling veroorzaken, terwijl menselijk Factor X juist alleen op de plek van de bloeding gecontroleerd te werk gaat.” Dat kan dus heel gevaarlijk zijn, maar gaf Verhoef en collega’s ook inspiratie voor een nieuw stollingsmedicijn. 

Gif als tegengif
“Antistollingsmedicijnen worden voorgeschreven aan patiënten om trombose te voorkomen of te verhelpen. Sommige antistollingsmedicijnen verhinderen de werking van Factor X, deze zogenoemde Factor X remmers verkleinen de kans op stolsels. Ze hebben echter ook bijwerkingen: “Zo is er een kans op spontane bloedingen, en als de patiënt onverwachts onder het mes moet is het lastig om de werking van deze remmers ongedaan te maken.” Tot nu toe is er geen middel dat bij deze patiënten veilig bloedingen kan stoppen. “Er is dus echt behoefte aan een goed tegengif voor Factor X remmers.” En dat denkt Verhoef gevonden te hebben in Factor X uit slangengif.  

Geen trombose
Tijdens zijn promotieonderzoek heeft Verhoef delen van het slangen Factor X ingebouwd in het menselijke eiwit. Alle prototypes die Verhoef maakten bleken in het lab ongevoelig voor Factor X remmers, en herstelden de normale stolling. “Ook zagen we in het lab en in proefdieren dat het middel niet zorgde voor meer stolling dan gewoonlijk. Dit is namelijk een probleem bij andere stollingsmedicijnen, die juist weer trombose als bijwerking kunnen hebben.” 

Van lab tot kliniek
Na zijn promotieonderzoek verliet Verhoef de onderzoeksgroep in het LUMC. Maar zijn promotor Pieter Reitsma heeft niet stilgezeten. Hij ging op zoek naar investeerders om dit potentiële medicijn verder te ontwikkelen. Zo is uiteindelijk het LUMC spin-off bedrijf VarmX B.V. ontstaan. In 2019 keerde Verhoef terug naar Leiden om bij dit bedrijf zijn onderzoek te vervolgen. “Het is een voorrecht om de hele route van het laboratorium tot preklinische fase te mogen meemaken. We zijn nu, zo’n zeven jaar na de ontdekking, klaar om de veiligheid van het middel, wat we nu VMX-C001 noemen, te testen in gezonde vrijwilligers.” 

Verhoef heeft goede hoop voor de eerste klinische studies. “Alle seinen staan op groen”, vertelt hij. “Maar het blijft spannend om te zien of het ook in mensen werkt.” Mocht het middel uiteindelijk op de markt komen, dan denkt Verhoef dat het echt een verschil kan maken. “Eén op de 10 personen krijgt in zijn leven antistolling toegediend, er is dus veel behoeft aan een middel dat de bloedingscomplicaties van die medicijnen kan verhelpen.”