Vroege detectie van kanker door bijvoorbeeld bevolkingsonderzoek  en verbeterde diagnostiek dragen bij aan een betere overleving

De overlevingskansen van patiënten met kanker zijn in 20 jaar bemoedigend gestegen. Dat blijkt uit de nieuwste cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) voor 2020-2022, die IKNL heeft gepubliceerd. We zien bij verschillende soorten kanker aanzienlijke verbeteringen in de driejaars-overleving. Dit komt door nieuwe behandelmethodes met onder meer innovatieve geneesmiddelen, en door betere diagnostiek. De vijfjaars-overleving voor de periode 2018-2022 is ten opzichte van 2013-2017 gestegen met 2 procentpunt naar 68%. Van alle patiënten bij wie in de periode 2018-2022 kanker is vastgesteld zal ruim twee derde (68%) de eerste 5 jaar na de ziekte overleven.
Solide tumoren *)

Bij patiënten met solide tumoren is de 3-jaarsoverleving in de afgelopen twintig jaar met 11 procentpunten gestegen, van 60% in 2000-2004 naar 71% in 2020-2022. Vooral bij longkanker, nierkanker, sarcomen, slokdarmkanker en keelholtekanker zijn grote verbeteringen te zien. De grootste vooruitgang was bij de meeste tumoren tussen 2000-2004 en 2010-2014.

De afgelopen decennia werden tientallen nieuwe geneesmiddelen geïntroduceerd. Bij sommige kankersoorten was daarvan eerder al een positief effect te zien. Bij andere, zoals bij longkanker, is het effect vooral zichtbaar in de meest recente periode (2020-2022). Bij longkanker kwamen met name vanaf 2017 nieuwe geneesmiddelen beschikbaar.

Doelmatigheidsstudies nodig bij nieuwe middelen
Niet alle patiënten hebben baat bij nieuwe geneesmiddelen. Soms hebben middelen een beperkt levensverlengend effect of werken slechts bij een deel van de patiënten. Beter inzicht in bij wie nieuwe geneesmiddelen niet effectief zijn, kan patiënten onnodige bijwerkingen besparen. Zie ook https://iknl.nl/dure-geneesmiddelen 

Ook vroege detectie van kanker door bijvoorbeeld bevolkingsonderzoek (zoals bij darmkanker) en verbeterde diagnostiek (o.a. geavanceerde beeldvormingstechnieken waardoor een meer gerichte behandeling mogelijk is) dragen bij aan een betere overleving.

Daarnaast dragen betere behandelmethoden bij aan de verbeterde overlevingscijfers. De overleving van leverkanker nam bijvoorbeeld toe met 13 procentpunt, door onder meer verbeterde chirurgische ingrepen.

Hematologische maligniteiten**
De 3-jaarsoverleving bij hematologische kankersoorten is in de afgelopen twintig jaar met 13 procentpunten gestegen, van 61% in 2000-2004 naar 74% in 2020-2022. Vooral bij plasmaceltumoren, acute lymfatische leukemie (ALL), T/NK-cel lymfoom/leukemie, agressief non-hodgkinlymfoom (NHL) en acute myeloïde leukemie (AML) zijn de verbeteringen groot. Deze vooruitgang komt vooral door nieuwe medicijnen, betere diagnostiek (waardoor een meer gerichte behandeling mogelijk is) en het vaker toepassen van intensieve behandelingen zoals stamceltransplantaties, ook bij ouderen.

De grootste verbeteringen in de overleving van hematologische maligniteiten werden gezien in de jaren 2010-2014 ten opzichte van 2000-2004, behalve bij AML waar nieuwe medicijnen pas na 2014 een grote rol speelden.

De gegevens laten zien dat de overlevingsverschillen tussen de verschillende soorten hematologische kanker kleiner worden. Dit komt vooral doordat de soorten met de slechtste prognose de grootste verbeteringen laten zien.

Deze bevindingen onderstrepen de vooruitgang die is geboekt in de behandeling van zowel solide tumoren als hematologische maligniteiten. De voortdurende inzet voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingen blijft cruciaal om de overlevingskansen van kankerpatiënten verder te verbeteren. Tegelijk is het belangrijk om kritisch te kijken naar effecten van nieuwe behandelmethoden en geneesmiddelen, zodat er een gewogen keuze komt tussen de effectiviteit, bijwerkingen en kosten. Immers, niet voor iedereen werken de nieuwe, vaak dure, geneesmiddelen goed uit. Soms zijn de bijwerkingen zo groot dat de kwaliteit van leven in de laatste fase heel slecht wordt. Naast ziektegerichte behandeling is daarom altijd aandacht nodig voor kwaliteit van leven. Gesprekken over wensen, waarden en behoeften van patiënten en hun naasten moeten tijdig gevoerd worden.

De geüpdatete overlevingscijfers zijn te raadplegen en te downloaden via de tool NKR Cijfers  

*Solide tumoren zijn kankersoorten die in eerste instantie ontstaan in een weefsel (borstweefsel, longweefsel, enz.) en die groeien als een steeds groter wordend klompje kwaadaardige cellen, op één plek in het lichaam, bijvoorbeeld in de borst, darm, long, huid of prostaat. Meer dan 90% van alle kankersoorten behoort tot de solide tumoren. Bij vroege detectie kunnen patiënten met solide tumoren worden genezen door een operatieve verwijdering of bestraling van het klompje kwaadaardige cellen. Als de ziekte voortschrijdt, kunnen cellen van solide tumoren in bloed of lymfe terecht komen en zich daarmee verspreiden in het gehele lichaam. Als dat gebeurt, is systemische therapie noodzakelijk.

**Hematologische maligniteiten (onder andere leukemie, lymfklierkanker) zijn kankersoorten die ontstaan uit cellen die in een normale situatie vrij circuleren door het lichaam. Dit geldt voor cellen in het bloed, de lymfklieren en het beenmerg. Omdat de kankercellen van hematologische maligniteiten in de meeste gevallen circuleren door het lichaam, kunnen de meeste patiënten met een hematologische maligniteit alleen worden genezen met chemotherapie, omdat chemotherapie vrijwel overal in het lichaam zijn werking heeft.

Bron: IKNL