AMC-onderzoekers hebben voor het eerst aangetoond hoe insulineresistentie – een voorstadium van diabetes – ontstaat bij mensen met een vette lever.

Bij proefdieronderzoek werd dit mechanisme al ontdekt, maar de wetenschappers wisten samen met collega’s van Yale University Medical School in de VS de vertaalslag naar de mens te maken. Ze publiceerden onlangs hierover in Cell Reports.

Insulineresistentie treedt op als de werking van insuline in het lichaam afneemt, waardoor de stofwisseling (van suiker, vet en energie) niet langer goed geregeld wordt. Het liefst spoor je dat in een vroeg stadium op om stofwisselingsstoornissen als diabetes te voorkomen of te verbeteren. Dat lukt nu nog niet goed omdat onduidelijk is hoe insulineresistentie precies ontstaat.

“Wat we wel weten, is dat insulineresistentie hand in hand gaat met overgewicht (obesitas). Wanneer mensen met overgewicht steeds maar te veel calorieën binnenkrijgen, kan zich vet opstapelen op plaatsen waar dat niet hoort, zoals in de organen”, vertelt Kasper ter Horst van de afdeling Endocrinologie en Metabolisme, waar het onderzoek onder leiding van Mireille Serlie plaatsvond. Het lijkt erop dat die overgang van onderhuids vetweefsel naar vet in de organen sterk samenhangt met het krijgen van gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, een hoog cholesterol en diabetes.

Vette lever
Ter Horst en zijn Amerikaanse collega’s zagen in een studie bij 133 mensen met obesitas dat het hebben van een vette lever verband houdt met insulineresistentie. De precieze relatie tussen die twee zaken is ingewikkelder: er zijn namelijk mensen met een vette lever die geen insulineresistentie hebben en er zijn mensen zonder vette lever, maar met insulineresistentie.

Recent proefdieronderzoek laat zien hoe deze relatie in elkaar zit. Stapeling van diacylglycerol (een specifieke vetstof die uit glycerol en 2 vetzuren bestaat) in levercellen leidt tot activatie van eiwitkinase C. Dit enzym remt het insuline-signaalsysteem in de levercellen, waardoor insulineresistentie ontstaat. De resultaten van het AMC-onderzoek komen hiermee overeen: bij mensen met insulineresistentie in de lever zagen de wetenschappers stapeling van diacylglycerol in de levercellen. Deze stapeling was sterk geassocieerd met de activatie van eiwitkinase C.

Weinig geneesmiddelen
Dat bij de mens hetzelfde mechanisme ontdekt zou worden, lag nog niet zo voor de hand, vertelt Ter Horst. “Resultaten van proefdieronderzoek zie je lang niet altijd terug bij de mens. Het is best bijzonder dat dit hier wel het geval is.”

“Met deze uitkomsten hopen wij de vertaling van een basale bevinding (het ‘mechanisme van insulineresistentie’) naar praktische toepassing (nieuwe medicijnen) te ondersteunen”, vervolgt de onderzoeker. “Er bestaan namelijk weinig geneesmiddelen die insulineresistentie aanpakken, mede omdat de precieze oorzaak onduidelijk is. Afvallen en sporten helpen overigens goed, maar voor veel mensen is het moeilijk om zo’n nieuwe levensstijl langdurig vol te houden.”

De publicatie in Cell Reports is vrij toegankelijk.