Hormoonbehandeling is een belangrijk onderdeel van ‘geslachtsaanpassende of ‘gender bevestigende’ behandeling.

Door het gebruik van geslachtshormonen van ‘het andere geslacht’ ontstaan een aantal secundaire geslachtskenmerken die daarbij horen, zoals vetverdeling, beharingspatroon, borstvorming bij transvrouwen, stemverlaging bij transmannen.

Alleen op doktersrecept
Geslachtshormonen zijn in Nederland alleen op doktersrecept verkrijgbaar. Het voorschrijven van geslachtshormonen voor genderdysforie wordt in Nederland meestal gedaan door een aantal endocrinologen en kinderendocrinologen die daarin gespecialiseerd zijn en er een ruime ervaring mee hebben. Zij werken nauw samen met psychologen met ervaring in (trans)gender-issues.
In de afgelopen jaren is de het aantal behandelmogelijkheden sterk uitgebreid. Omdat de toename in zorgvragen nog sterker stijgt, zijn er nog steeds wachtlijsten van ongeveer een half jaar tot een jaar. Ook het traject bij de psycholoog - voorafgaande aan de start van hormonen - duurt een half jaar tot een jaar.

Zelfmedicatie
Een aantal mensen besluit om zelfmedicatie te starten. Dit kan om verschillende redenen: vanwege de wachttijden of vanwege de mening dat een dokter of psycholoog hierin geen of nauwelijks een rol hoeft te spelen omdat de patiënt zelf de afweging kan maken om hormonen te starten. Ook de manier van zelfmedicatie is divers. Sommige mensen vragen aan hun huisarts om deze hormonen voor te schrijven (het is in strikte zin dan geen zelfmedicatie, maar doorgaans heeft de huisarts geen ruime ervaring in het begeleiden van transgenderpatienten of in het initiëren van hormoonbehandeling). In andere gevallen bestellen mensen hormonen via internet of gebruiken ze medicijnen van andere patiënten, waaronder soms ook de anticonceptiepil van de partner of vriendin. Soms worden ook voedingssupplementen gebruikt die een licht vervrouwelijkend effect hebben zoals bijvoorbeeld hop.

Medische bezwaren
Tegen het gebruik van zelfmedicatie bestaan medische en psychologische bezwaren. De medische bezwaren zijn eigenlijk al opgenomen in de wetgeving. Het voorschrijven van medicijnen (waaronder hormonen) is in Nederland voorbehouden aan artsen omdat zij kennis van zaken hebben op gebied van indicatie en van bijwerkingen. Dit geldt voor medicijnen met zowel veel als weinig bijwerkingen. De behandeling met geslachtshormonen kent in het algemeen weinig bijwerkingen. De belangrijkste bijwerking van vrouwelijk hormoon in tabletvorm is een hogere kans op trombose en van mannelijk hormoon een te hoog Hb met gevaar voor optreden van stolsels. Beide complicaties zijn behoorlijk zeldzaam, maar kunnen ernstig en zelfs dodelijk zijn. In individuele situaties kan de kans op complicaties hoger zijn. Dat is iets dat de arts moet inschatten die het hormoon voorschrijft. Deze stap ontbreekt bij zelfmedicatie.

Het probleem van zelfmedicatie is dat er mogelijk verkeerde middelen worden gebruikt of dat de geleverde medicamenten niet zuiver zijn. Ook is er in de regel geen controle op de dosering (door endocrinologen wordt de dosering aangepast aan de hand van het effect en van de bloedspiegels).

Psychologische bezwaren
De psychologische bezwaren houden in dat iemand een behandeling start met bepaalde verwachtingen en dat deze verwachtingen niet 'gespiegeld' zijn met iemand die er niet alleen betrokkenheid en ervaring mee heeft, maar ook voldoende professionele afstand heeft om te kijken of deze verwachtingen terecht zijn. Het gevaar is dat iemand zelf een traject start waarbij er geen begeleiding is en er geen aansluiting is op het vervolgtraject.

Als Kennis- en zorgcentrum vinden wij dat iedereen die een zo verstrekkend en ingrijpend traject in gaat van een genderbevestigende behandeling, dat het beste kan doen met hulp van ervaren psychologen en endocrinologen. Wij werken hard aan een landelijk netwerk van behandelaren en uitbreiding van capaciteit. Anderzijds is bij de huidige toename van zorgvragen - ondanks ieders inzet en goede wil - een aantal maanden wachttijd niet te vermijden. Wij denken dat de kwaliteit van behandeling loont om deze wachttijd voor lief te nemen i.p.v. zelf te beginnen.

Bron: VUmc