Groot deel bevolking maakte heftige gebeurtenissen mee in coronatijd

In het najaar van 2022 had 3,7% van de volwassenen in Nederland last van een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis. Bij de helft van deze mensen werden de klachten veroorzaakt door heftige gebeurtenissen direct gerelateerd aan de coronapandemie. Bij de andere helft werden klachten veroorzaakt door het meemaken van niet-coronagerelateerde heftige gebeurtenissen. Onder middelbare scholieren en jongvolwassenen had een vergelijkbaar deel te maken met posttraumatische stressklachten. Dit blijkt uit verdiepende analyses die het Nivel uitvoerde op de Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, de Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2022 en de Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021, een grootschalig vragenlijstonderzoek uitgevoerd door alle GGD’en en gemeente Utrecht, in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Om de GGD’en te ondersteunen bij de advisering aan gemeenten in het voeren van beleid op posttraumatische stressklachten, voerde het Nivel verdiepende analyses uit op data van drie Gezondheidsmonitors: de Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021, de Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2022 en de Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022.

Groot deel bevolking maakte heftige gebeurtenissen mee in coronatijd
We zien dat mensen in alle leeftijdsgroepen zijn blootgesteld aan heftige gebeurtenissen in coronatijd waar ze nog steeds (tijdens afname van de vragenlijst) last van hebben:

  • Tijdens de coronapandemie maakte 30% van de ondervraagde middelbare scholieren (2e en 4e klas) een heftige gebeurtenis mee, 40% van deze groep geeft aan daar nog altijd last van te hebben.
  • Bij jongvolwassenen (16-25 jaar) maakte 58% een heftige gebeurtenis mee en heeft 27% daar nog last van.
  • Bij volwassenen (18 jaar en ouder) gaat het om 69% dat een heftige gebeurtenis meemaakte en 44% dat daar nog last van heeft.

Vermoedelijke posttraumatische stressstoornis bij 4 tot 5% van de bevolking
Posttraumatische stressstoornis is een psychische aandoening die kan ontstaan nadat iemand een schokkende of bedreigende gebeurtenis heeft meegemaakt. Een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis komt voor bij 4,7% van de middelbare scholieren, bij 4,5% van de jongvolwassenen en bij 3,7% van de volwassenen. De indicatie voor een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis is gebaseerd op een hoog niveau van klachten gemeten met een hiervoor geschikte vragenlijst. Dit is niet hetzelfde als een klinische diagnose, maar wel staat vast dat deze groep in zeer hoge mate last heeft van posttraumatische stressklachten.

Daarnaast blijkt uit aanvullend onderzoek onder volwassenen dat het meemaken van niet-coronagerelateerde heftige gebeurtenissen, zoals seksueel geweld, vaker leidt tot vermoedelijke PTSS dan coronagerelateerde gebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare aan corona. Toch maakte de grote mate van blootstelling aan coronagerelateerde gebeurtenissen dat de helft van de PTSS-indicaties onder volwassenen daardoor komt.

Eenzaamheid belangrijke risicofactor
Wanneer mensen zich eenzaam voelen, is de kans groter dat zij na een heftige gebeurtenis PTSS ontwikkelen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen. Bij middelbare scholieren lopen daarnaast meisjes een grotere kans op een posttraumatische stressstoornis. Bij jongvolwassenen zijn andere belangrijke risicofactoren: moeite met rondkomen en het meemaken van geestelijke of lichamelijke mishandeling. Onder volwassenen is ook ‘moeite met rondkomen’ een belangrijke risicofactor, naast het missen van emotionele steun, het ervaren van langdurige klachten na een coronabesmetting en het hebben van weinig veerkracht.

PTSS-klachten hangen samen andere klachten rondom welzijn
Mensen die last hebben van PTSS lijken ook andere problemen te ervaren die invloed hebben op hoe ze zich voelen. Dit geldt voor mensen van alle leeftijden. Een aantal voorbeelden van die problemen zijn:

  • meer psychische klachten
  • meer non-specifieke klachten, denk aan hoofdpijn en slaapproblemen
  • meer gedachten aan zelfdoding
  • minder vertrouwen in de toekomst

Daarnaast gaven zij vaker aan behoefte te hebben aan extra hulp of steun door de coronapandemie.

Over het onderzoek
Dit onderzoek valt onder het Gezondheidsonderzoek COVID-19 (officieel de Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19) van Netwerk GOR. Daarin brengen het RIVM, de GGD’en, GGD GHOR Nederland, het Nivel en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum de gevolgen van de coronacrisis voor de gezondheid in kaart. Dit doen zij in opdracht van het ministerie van VWS en ZonMw. De huidige resultaten komen uit verdiepende analyses en zijn gebaseerd op cijfers van de Corona Gezondheidsmonitors (Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021, Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2022 en Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022).

Bron: Nivel