De jongeren verbleven eerst in de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (RJJI) Horsterveen, maar die liep afgelopen juni waterschade op door noodweer

De opvang en begeleiding van jongeren die zijn geplaatst in het Huis van Bewaring van Justitieel Complex Zeist (JC Zeist) voldoen niet aan de uitgangspunten van het jeugdstrafrecht. Hun belangen worden daardoor geschaad, oordelen 4 rijksinspecties1, al is deze plaatsing wettelijk geoorloofd en doet JC Zeist wat het kan. Maar de minister voor Rechtsbescherming en de overkoepelende dienst voor het gevangeniswezen DJI dienen volgens de inspecties duidelijk te maken hoe JC Zeist concreet rekening moet houden met de specifieke behoeften van deze jongeren. De minister had eerder toegezegd dit te doen.

De jongeren verbleven eerst in de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (RJJI) Horsterveen, maar die liep afgelopen juni waterschade op door noodweer. De jongeren konden er niet langer blijven en werden acuut overgeplaatst naar JC Zeist. Zij verblijven er gescheiden van volwassenen. Ze zijn op 1 afdeling geplaatst die plek biedt aan 24 jongeren. Het gaat om jongeren van 18 jaar en ouder die verdacht worden van een strafbaar feit maar nog niet zijn veroordeeld. De officier van justitie wil in hun zaken het adolescentenstrafrecht toepassen. Deze jongeren horen daarom - ondanks hun leeftijd - thuis in een JJI.

Onwenselijk
De jongeren zijn in JC Zeist geplaatst op grond van een noodmaatregel die wettelijk gezien geoorloofd is. Maar de manier waarop hun tijdelijke verblijf daar tot dusver wordt vormgegeven, vinden de inspecties onwenselijk. Ook binnen de context van de noodmaatregel kan dat beter. Uit een bezoek van de inspecties afgelopen september bleek dat onvoldoende rekening wordt gehouden met de specifieke behoeften van deze jongeren. 
Dat druist in tegen de pedagogische insteek van het jeugdstrafrecht. Een huis van bewaring is gericht op volwassenen, heeft een zeer beperkt dagprogramma en biedt geen onderwijs aan. Ondanks investeringen en de inspanningen van het personeel is JC Zeist niet ingericht en toegerust op deze jongeren. Begeleiding, zorg en activiteiten zijn er onvoldoende gericht op hun ontwikkeling. De jongeren krijgen er geen onderwijs. Ze worden niet gescreend op zorgbehoeften. Zo zijn er geen psychologen aanwezig die zijn opgeleid voor deze doelgroep. Medewerkers zijn niet getraind om met jongeren om te gaan, al is het personeel enthousiast over het werken met deze jongeren.

Ook hebben jongeren geen bezwaar kunnen maken tegen hun overplaatsing. Zij hebben geen officieel overplaatsingsbesluit gehad terwijl dat nodig is om bezwaar te kunnen maken. De inspecties hebben die opgevraagd, maar niet ontvangen.
In JC Zeist ontbreekt verder in het kader van de Arbowet de verplichte actuele risico-inschatting die aangeeft wat de risicovolle plekken en situaties op deze jongerenafdeling kunnen zijn. Daarmee is er ook geen plan wat het personeel moet doen in een gevaarlijke situatie. De medewerkers doen hun uiterste best, stellen de inspecties. Maar het personeel bestaat voornamelijk uit medewerkers die zijn geschoold in het begeleiden van volwassenen, niet van deze jongerengroep. 

Vervolg 
Nadat RJJI Horsterveen definitief moest worden gesloten, heeft de minister besloten de penitentiaire inrichting Klein Bankenbosch in Veenhuizen te herbestemmen voor JJI-verblijf. Deze JJI zal naar verwachting medio volgend jaar klaar zijn. Positief is dat daarmee perspectief wordt geboden op de middellange termijn, maar omdat de noodmaatregel nog zo lang zal duren, vinden de inspecties het verblijf van jongeren in JC Zeist op deze wijze een onwenselijke situatie. 

De minister stelde bij de overplaatsing dat hij rekening zou houden met hun specifieke behoeften. De inspecties zien niet welke invulling daaraan wordt gegeven. Ze roepen hem onder meer op te verduidelijken wat in de praktijk moet worden gedaan om hieraan te voldoen zo lang de noodmaatregel duurt. De inspecties zullen de jongerenafdeling van JC Zeist in februari 2024 opnieuw bezoeken om te beoordelen in hoeverre dan is tegemoetgekomen aan de uitgangspunten van het jeugdstrafrecht en er sprake is van een passend leef- en behandelklimaat.
 
1 Inspectie Justitie en Veiligheid, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Nederlandse Arbeidsinspectie, Inspectie van het Onderwijs

Publicatie
Brief inspecties - Verblijfsomstandigheden van jongeren in JC Zeist zijn onwenselijk

Bron: IGJ