Interviews met ouderen laten een sterke impact zien op hun vertrouwde omgeving en sociale netwerk

De gaswinningsproblematiek heeft nog altijd veel effect op mensen in Groningen. Uit vragenlijstonderzoek blijkt dat mensen die meerdere keren schade aan hun woning hadden, een steeds slechtere gezondheid hebben. Daarnaast laten interviews met ouderen een sterke impact zien op hun vertrouwde omgeving en sociale netwerk. Toch lijkt er een voorzichtig begin van herstel in gang te zijn gezet: zodra de versterking van de woning is afgerond, voelen bewoners zich weer iets veiliger en nemen de stressklachten af. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Gronings Perspectief - fase 4’, uitgevoerd door het Nivel en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

Sinds 2016 wordt binnen het onderzoek Gronings Perspectief gemeten wat de impact is van aardbevingsschade onder de bevolking van de provincie Groningen. We meten met vragenlijsten hoe mensen zich voelen wat betreft hun veiligheid, hoe ze risico’s inschatten, hoeveel vertrouwen ze hebben in instanties en hoe gezond ze zijn. De resultaten laten zien dat al deze aspecten negatief beïnvloed worden.

Hoe meer schade, hoe slechter men eraan toe is
Door de jaren heen verslechteren de ervaren gezondheid, geestelijke gezondheid en stressgerelateerde gezondheid van alle deelnemers aan het onderzoek. De verslechtering is het sterkst onder deelnemers die meerdere keren aardbevingsschade ondervonden. Deze groep is er op allerlei terreinen slechter aan toe dan degenen zonder schade of met één keer schade: ze voelen zich vaker machteloos, minder hoopvol, minder veilig en schatten het risico om in de knel te komen om financiële of andere redenen hoger in.

Ouderen geraakt door verdwijnen vertrouwde omgeving en buurtcontacten
De impact van de gaswinningsproblematiek op ouderen is vergelijkbaar met die op de rest van de bevolking, blijkt uit het vragenlijstonderzoek. Ouderen zijn qua mentale gezondheid zelfs weerbaarder dan jongere mensen. Toch speelt het ouder worden wel een rol in de ervaren belasting, blijkt uit interviews. Dan gaat het bijvoorbeeld om naar instanties toe moeten, digitaal aanvragen doen, of verhuisdozen inpakken. Ook zijn ouderen zich bewust van hun levensverwachting en daarom hechten zij nog meer aan hun wooncomfort op de korte termijn en het ‘zich thuis voelen’ in huis en buurt. Ze hebben moeite met het verdwijnen van vertrouwde dorpsgezichten, het afbrokkelen van het sociale netwerk en het wennen aan een wisselwoning.

Ja, dat hele complete wijken worden gesloopt. Met mensen die daar 40, 50 jaar gewoond hebben … die worden uit elkaar getrokken. De één gaat daar wonen en de ander gaat daar wonen (uit 'Ouderen in het gaswinningsgebied: inzichten uit een kwalitatieve studie Gronings Perspectief fase 4) Geïnterviewde oudere

Vertrouwen in de overheid blijft dalen
Sinds 2021 hebben deelnemers aan het onderzoek steeds minder vertrouwen in de Rijksoverheid. Aan de start van een versterkingsproces van een huis daalt het vertrouwen in de Rijksoverheid nog verder bij de getroffenen, maar als de versterking van start gaat stijgt wel het vertrouwen in de verantwoordelijke instantie Nationaal Coördinator Groningen (NCG).

Aan de andere kant blijven verbondenheid en onderlinge steun groot
De ondervraagde Groningers geven aan dat de verbondenheid met mensen in hun dorp of buurt groot is. Dit gevoel van verbondenheid is het sterkst bij mensen die meerdere keren schade hadden en is in de afgelopen jaren onveranderd gebleven. De versterkingsoperatie en de gevoelens van onrecht die dit soms teweegbrengt hebben hier geen effect op. Ook tijdens de versterking van hun huis voelen zij zich nog evenveel verbonden met hun buurt of dorp en ervaren dezelfde sociale hulp en steun.

Na versterking van het huis zet herstel van gezondheid en welzijn in
Bij bewoners die in het versterkingsproces van hun huis zitten, nemen gezondheids- en stressgerelateerde klachten toe. Maar zodra de versterking is afgerond, zien we de stressgerelateerde klachten van deze bewoners weer wat afnemen. Zij krijgen meer hoop, hun gevoelens van boosheid en machteloosheid nemen af en het gevoel van veiligheid neemt toe.

Over het onderzoek
Binnen Gronings Perspectief onderzoeken de Rijksuniversiteit Groningen en het Nivel sinds 2016 gezondheid, veiligheidsgevoelens en toekomstperspectief van Groningers in verband met de aardbevingsproblematiek. Voor fase 4 van dit onderzoek zijn in 2023 twee studies uitgevoerd. Ten eerste een vragenlijstonderzoek met het Groninger Panel, dat bestaat uit 8000 panelleden die samen een representatieve vertegenwoordiging vormen van de inwoners van Groningen van 18 jaar en ouder (respons 40-45%). Daarnaast hebben we 20 diepte-interviews gehouden met bewoners van 65 jaar en ouder.

Bron: Nivel