Dankzij effectieve behandeling is hiv-infectie geen dodelijke ziekte meer

Wetenschappers van het Erasmus MC hebben een manier ontdekt om met hiv-geïnfecteerde cellen aan te zetten tot zelfvernietiging. Belangrijk, want de sluimerende aanwezigheid van het virus in lichaamscellen is een grote horde op de weg naar genezing van hiv.

Dankzij effectieve behandeling is hiv-infectie geen dodelijke ziekte meer. Maar dat betekent niet dat de strijd gestreden is. Omdat het virus zich stilletjes verstopt in cellen van immuunsysteem, moeten mensen met hiv levenslang medicijnen gebruiken. Tenminste, als ze toegang hebben tot medicijnen, geen vanzelfsprekendheid in landen waar hiv-infectie veel voorkomt.

Veel onderzoek richt zich daarom op het tot leven wekken en uitschakelen van het slapende virus. In een nieuwe studie, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications, presenteren wetenschappers van het Erasmus MC daarvoor een nieuwe strategie.

Shock and kill
‘We hebben een manier gevonden om heel selectief hiv-geïnfecteerde cellen aan te zetten tot zelfvernietiging’, legt onderzoeker dr. Shringar Rao uit. Ze deed dat met een alternatieve versie van de veelonderzochte methode shock and kill. Daarbij wordt het virus met chemische trucjes uit de verstopplek gelokt en vervolgens doodgemaakt door het afweersysteem. ‘Wij kiezen voor een shock and induce suicide-methode. We activeren een mechanisme in de geïnfecteerde cel, waardoor hij overgaat tot zelfvernietiging’, vertelt Rao. ‘Het voordeel van onze methode is dat we voor het doden van het virus niet afhankelijk zijn van het verzwakte afweersysteem van mensen met hiv.’ De wetenschappers zijn de eersten die laten zien dat shock and induce suicide met een nieuw type stoffen een veelbelovende strategie is.

Voor de shock and induce suicide-methode gebruikten de onderzoekers stofjes die het eiwit genaamd DDX3 remmen. DDX3 helpt hiv om zijn genetisch materiaal om te zetten in viruseiwitten. Behandeling met DDX3-remmers van geïnfecteerde cellen uit het bloed van zeven mensen met hiv leidde inderdaad tot een afname van het aantal immuuncellen met slapend virus.

Uitroeien
Hun bevindingen zijn een mooie basis om verder te werken, vinden de onderzoekers. ‘De volgende logische stap zou zijn om DDX3-remmers te testen bij mensen met hiv. Dat is momenteel nog niet mogelijk, want momenteel deze stoffen zijn nog niet goedgekeurd voor gebruik bij patiënten. Uiteraard willen we ook onderzoeken welke andere stoffen dezelfde werking hebben en of we combinaties kunnen maken. Met als ultieme doel om het slapende virus uit te roeien’, legt onderzoeksleider dr. Tokameh Mahmoudi uit.

Zo’n stap van laboratorium-bevindingen naar een geneesmiddel past volgens Mahmoudi goed bij de insteek van de Erasmus MC HIV Eradication Group (EHEG). Daarin werken wetenschappers van verschillende afdelingen en disciplines samen tegen hiv. ‘De groep is mede-opgericht door Charles Boucher, een zeer dierbare collega die recent is overleden. Het artikel in Nature Communications is een direct gevolg van onze samenwerking, dus we hebben de paper aan hem opgedragen.’

Coronacrisis
Als dit de eerste stap blijkt te zijn voor een genezing van hiv-infectie, zou dat fantastisch nieuws zijn voor landen waar minder geld is voor antivirale medicijnen en hiv-testen. Rao: ‘Uit de coronacrisis blijkt maar weer eens hoe hoog de nood is. Veel mensen hebben geen toegang meer tot hiv-medicijnen of hiv-testen. Het Aidsfonds heeft uitgerekend dat dit de komende twee jaar zal leiden tot 150.000 extra doden, bovenop de 690.000 jaarlijkse hiv-gerelateerde sterfgevallen. Er is nu veel aandacht voor corona, maar laten we andere virussen niet vergeten.’

Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het Aidsfonds.