Jaarlijks melden 100.000 mensen zich bij de dokter met buikklachten, waarvan zo'n 30.000 mensen galstenen hebben

Buikklachten bij galstenen nemen niet altijd af nadat de galblaas verwijderd is. Ook vijf jaar na de ingreep heeft een derde van de patiënten nog buikklachten. Ook een deel van de patiënten wiens galblaas niet wordt verwijderd, houdt pijnklachten. De klachten kunnen, naast de aanwezigheid van galstenen, ook ontstaan door maagklachten of het prikkelbaar darmsyndroom. Betere selectiecriteria zijn nodig, stellen onderzoekers van het Radboudumc in een wetenschappelijke publicatie.

Jaarlijks melden 100.000 mensen zich bij de dokter met buikklachten, waarvan zo'n 30.000 mensen galstenen hebben. De standaardbehandeling voor deze patiënten is een kijkoperatie waarbij de galblaas verwijderd wordt. Sinds de jaren negentig steeg het aantal operaties exponentieel, terwijl er geen eenduidige internationale criteria bestaan. Daarmee is de galblaasoperatie één van de meest uitgevoerde operaties in Nederland, maar tegen de pijn blijkt de ingreep niet altijd effectief: ongeveer een derde van de patiënten houdt na de galblaasverwijdering last van buikpijn. De galblaasoperatie is lang een voorbeeld geweest van niet-passende zorg, maar daar komt nu verandering in.

In een onderzoek van het Radboudumc uit 2019 werden patiënten met buikpijn als gevolg van galstenen verdeeld over twee groepen. De ene groep kreeg de standaardbehandeling waarbij de galblaas operatief werd verwijderd, bij de andere groep werd een terughoudend beleid gevoerd. Daar werd op basis van verschillende pijnklachten gekeken of een operatie nodig was, en kregen de patiënten meer informatie over de gevolgen van geen operatie, mogelijke oorzaken van pijn en adviezen over pijnmedicatie. Het aantal operaties in de terughoudende groep nam af, maar in beide groepen hield een derde van de patiënten een jaar later buikklachten. Op basis van deze studie adviseerden de onderzoekers terughoudendheid met galblaasverwijdering bij patiënten met galstenen en buikpijn.

Vijf jaar later
De onderzoekers onderzochten vijf jaar later opnieuw hoe het met de patiënten gaat. De resultaten, met gegevens van patiënten uit 24 Nederlandse ziekenhuizen, zijn nu gepubliceerd in JAMA Surgery. Daan Comes, arts-onderzoeker en eerste auteur: ‘We wilden onderzoeken welk effect een terughoudend beleid voor deze operatie op de lange termijn heeft. Daarom hebben we de ruim duizend patiënten telefonisch benaderd. Zij hebben vragenlijsten ingevuld en we bekeken hun medische dossiers.’

Wat bleek? Het aantal patiënten met pijnklachten was in die jaren niet afgenomen: nog steeds was slechts twee derde van de patiënten pijnvrij. Maar het terughoudende beleid heeft wel geleid tot minder onnodige operaties. ‘In de groep met een terughoudend beleid, zagen we niet meer complicaties van galstenen of operatie dan in de andere groep. Het lijkt er dus op dat een terughoudend beleid mogelijk is, maar dan wel voor de juiste patiënten.’

Betere selectiecriteria
Voor meer inzicht in die juiste groep patiënten, ontwikkelde het Radboudumc in 2021 een beslisregel gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en patiëntgegevens. Chirurg en hoofdonderzoeker Philip de Reuver: ‘Daaruit bleek dat met name intense en aanvalsgewijze pijn een goede indicatie is voor een operatie. Daarnaast zijn een eerdere buikoperatie of de aanwezigheid van andere klachten zoals een opgeblazen gevoel, brandend maagzuur en voortdurende pijn reden zijn om terughoudend te zijn met een operatie.’

Met deze kennis kunnen artsen en patiënten een betere inschatting maken. ‘Mensen met herhaalde galsteenkolieken hebben zeker baat bij deze operatie. Maar ruim een derde van de patiënten met galstenen heeft ook kenmerken van maagklachten en Prikkelbaar Darmsyndroom. Dan helpt deze operatie helemaal niet. Eigenlijk moeten we die aandoeningen uitsluiten voordat we overgaan op een galblaasverwijdering.’

Daarom start De Reuver een vervolgstudie naar het effect van een leefstijlinterventie bij patiënten met buikpijn en galstenen waarbij de beslisregel aangeeft dat een operatie beperkte resultaten oplevert. Hij verwacht dat de leefstijlinterventie bijdraagt aan de gezondheid van patiënten, een betere kwaliteit van leven en minder pijnklachten. ‘In Nederland worden iedere dag zo'n 65 patiënten aan hun galblaas geopereerd. Dat is een bus vol. Als we dat aantal kunnen terugdringen, dan besparen we kosten en capaciteit, met behoud van kwaliteit van leven. Dat is hartstikke mooi’, aldus De Reuver.

Heeft u buikklachten en galstenen?
Als u buikklachten en galstenen heeft, dan is het belangrijk om met uw arts uw klachten goed te bespreken en samen te beslissen of een galblaasoperatie een juiste keuze is. Een eerste stap kan zijn om uw dieet aan te passen, minder vet te eten en te kijken of daardoor de klachten wegblijven. Er zijn verschillende keuzehulpen beschikbaar met alle informatie over de operatie, mogelijke complicaties en de langetermijneffecten van deze operatie. Bekijk een keuzehulp voordat u naar uw arts gaat.

Bron: Radboudumc