In totaal ging het daarbij om 4,3 miljoen verstrekkingen

Nederlandse openbare apotheken verstrekten vorig jaar aan ruim 1,6 miljoen mensen minimaal één keer een laxans dat tot het basispakket behoort. Dat komt neer op bijna 10% van de bevolking. In totaal ging het daarbij om 4,3 miljoen verstrekkingen. Zowel het aantal gebruikers als het aantal verstrekkingen is al enige jaren vrijwel gelijk. Dat meldt de SFK deze week in het Pharmaceutisch Weekblad.

Van de 1,6 miljoen mensen aan wie apotheken vorig jaar een laxeermiddel op voorschrift van een arts verstrekten, hadden 600.000 van hen minimaal één recept dat was uitgeschreven door een specialist. Overigens zijn laxantia niet alle receptplichtig. Er zijn ook varianten die zonder recept van een arts bij apotheek en drogist kunnen worden gekocht. Hoewel in Nederland de vergoeding van geneesmiddelen uit het basispakket in algemene zin is voorbehouden aan receptplichtige geneesmiddelen, geldt voor onder meer laxeermiddelen een uitzondering. Voor de nietreceptplichtige varianten geldt dat ze alleen voor vergoeding in aanmerking komen als ze op voorschrift van een arts worden voorgeschreven aan iemand die zo’n middel langdurig moet gebruiken. De eerste verstrekking van een nieuw middel voor de patiënt komt echter altijd voor rekening van de verzekerde.

Ongeveer 400.000 mensen betaalden in 2019 minimaal één verstrekking van een niet-receptplichtig laxans zelf. Een derde van de 4,3 miljoen verstrekkingen van een laxeermiddel binnen het basispakket betrof een niet-receptplichtig product.

Verschillende typen
De receptplichtige combinatie van macrogol en elektrolyten maakt ruim de helft – 57% – uit van alle verstrekkingen. De combinatie behoort tot de osmotische laxantia die de ontlasting dunner maken doordat de stoffen niet of nauwelijks vanuit de darmen worden geabsorbeerd en daardoor vocht aantrekken en dat vasthouden in de darmen. Het op één na meest verstrekte laxans is de bulkvormer psylliumzaad (alleen niet-receptplichtig) met bijna 14% van de verstrekkingen. Bisacodyl – bijna 8% van de verstrekkingen en niet-receptplichtig – is een vertegenwoordiger van de contactlaxantia, die de dikke darm prikkelen en daardoor de peristaltiek bevorderen. Lactulose – ook osmotisch werkzaam en zowel receptplichtig als niet-receptplichtig beschikbaar – wordt vooral in de vorm van een drank gebruikt en is goed voor 7% van de verstrekkingen.

Laxeermiddelen kennen drie belangrijkste toepassingen: obstipatie, lediging van de dikke darm voorafgaand aan een colonscopie en als toevoeging bij mensen die opioïde pijnstillers gebruiken vanwege de obstiperende bijwerking van dat type pijnstillers. Aan deze laatste toepassing is een kwaliteitsindicator in de jaarlijkse uitvraag voor apotheken gewijd.