De monitor draagt bij aan het verbeteren van het beleid

De Monitor Langdurige Zorg (MLZ) bestaat tien jaar. Deze monitor van het CBS vormt dé bron voor cijfers over langdurige zorg aan ouderen, gehandicapten en mensen met psychische problemen. Hattem van der Burg, werkzaam bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): ‘De monitor biedt samenhangende informatie om ons beleid op te toetsen, maar ook om bijvoorbeeld snel Kamervragen te kunnen beantwoorden.’

Alle informatie gebundeld
De Monitor Langdurige Zorg is in september 2013 door het CBS gelanceerd op verzoek van het ministerie van VWS. ‘Tot die tijd bestonden er losse cijfers over langdurige zorg vanuit verschillende bronnen, zoals het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) en het CAK’, zegt CBS-projectleider Martin Boon. ‘Die cijfers sloten niet altijd goed op elkaar aan en de oorzaken van de verschillen waren niet bekend. Om goed beleid te kunnen maken en om beter bij te kunnen sturen op maatschappelijke problemen als wachtlijsten en stijgende zorgkosten wilde het ministerie graag één plek waar alle informatie gebundeld werd.’

Rijke dataset
Van der Burg: ‘We willen niet alleen weten hoeveel mensen een indicatie voor langdurige zorg krijgen, maar óók hoeveel mensen gebruik maken van die indicatie. Vroeger moesten we daarvoor bij twee instanties aankloppen. In de huidige monitor zien we dat nu beide terug.’ Boon: ‘Bij het verzamelen van de gegevens maakt het CBS gebruik van bestaande registers, bijvoorbeeld van zorgverzekeraars via Vektis, het CAK, het CIZ, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en het Zorginstituut Nederland. Wij koppelen de informatie – uiteraard gepseudonimiseerd – aan andere CBS-data zodat een zeer rijke dataset ontstaat.’

Snel analyses uitvoeren
De Monitor Langdurige Zorg levert niet alleen StatLine-tabellen op over de langdurige zorg, maar ook microdata waar het CBS en andere onderzoekers onderzoek mee kunnen doen. Hiermee kunnen snel vragen van het ministerie beantwoord worden. Van der Burg: ‘We kunnen dankzij de monitor snel analyses uitvoeren en dus ook adequaat antwoorden op vragen van de Tweede Kamer.’ Met de StatLine-tabellen kan Van der Burg de ontwikkelingen op het gebied van de langdurige zorg volgen en duiden. ‘Onlangs is er bijvoorbeeld gepubliceerd over de stijging van het aantal overlijdens van ouderen door valincidenten. Met de data van de monitor kunnen we daar verder onderzoek naar doen. En laatst wilden we weten hoeveel Wlz-(Wet langdurige zorg)cliënten een onderwijsinschrijving hebben in Nederland. Met de monitor kunnen we dat snel achterhalen, doordat we verschillende bronnen aan elkaar kunnen koppelen.’

Zorg monitoren en verbeteren
De monitor draagt bij aan het verbeteren van het beleid. Sinds een aantal jaar heeft de overheid bijvoorbeeld met partijen afspraken gemaakt over wonen en zorg voor ouderen (WOZO), waarbij de inzet is om het aantal verpleeghuisplaatsen niet verder te laten groeien. Van der Burg: ‘Er is namelijk niet genoeg personeel om die verpleeghuisplaatsen te bemensen en de aanname is dat verpleeghuiszorg in veel gevallen duurder is dan ondersteuning en zorg thuis. De monitor helpt ons om ontwikkelingen goed te monitoren en aannames te toetsen. We zien in de cijfers dat mensen langer thuis blijven wonen. Steeds vaker ontvangen ze eerst extramurale Wlz-zorg voor een opname. En de periode dat ze die zorg ontvangen, is vaak langer.’

Complexe zorg
Een ander voorbeeld is de gesloten gehandicaptenzorg, waar complexe zorg wordt geboden aan gehandicapten met daarnaast gedragsproblemen. ‘De cijfers in de monitor helpen ons te onderzoeken hoe het komt dat er in deze gesloten gehandicaptenzorg te weinig plaatsen zijn. We kunnen zien of het aantal cliënten met een bepaalde indicatie toeneemt en hoe zich dat verhoudt tot de stijging van het aantal opgenomen cliënten. Ook kunnen we zien of de leeftijd toeneemt van cliënten die zijn opgenomen.’

Snel maatwerk leveren
In de afgelopen tien jaar is de Monitor Langdurige Zorg steeds verder uitgebreid. Er zijn nieuwe gegevens toegevoegd en het palet van statistieken is sterk vergroot. Steeds meer databronnen raakten betrokken. Boon: ‘De monitor wordt gemaakt door een hecht team waarbinnen veel ervaring en expertise is. Een geoliede machine binnen het CBS. Het lukt ons om steeds beter data aan elkaar te koppelen en te verwerken, mede dankzij continue verbeteringen aan de verwerkingsprocessen. Daarmee kunnen we snel aan maatwerkvragen voldoen. Sinds de coronapandemie presenteren we op verzoek van het ministerie bijvoorbeeld wekelijks informatie over het aantal overledenen van de voorgaande week in langdurige zorginstellingen. Tijdens de pandemie was dat essentiële informatie, die ook onderdeel uitmaakte van het coronadashboard.’ Eind september publiceerde het CBS over het eigen risico en de eigen bijdrage in de langdurige zorg. Boon: ‘Doordat we de informatie over deze thema’s hebben gekoppeld, wordt inzichtelijk gemaakt welke groepen veel zelf moeten bijdragen aan de zorg, door een stapeling van eigen betalingen.

Betrouwbaar, snel en flexibel
De Monitor Langdurige Zorg krijgt de komende vijf jaar een vervolg. Van der Burg: ‘We zijn heel tevreden over de samenwerking met het CBS. De monitor is betrouwbaar, snel en flexibel. Dat komt onder andere doordat het CBS veel vertrouwen heeft bij de uitvoerders van de langdurige zorg, zoals CIZ en CAK. Ook controleert het CBS de data heel goed en zorgt dat ze worden aangevuld als er iets ontbreekt. Ze zijn daar erg kritisch op. Het CBS is bovendien de enige partij die brondata gepseudonimiseerd kan koppelen aan andere databronnen die al bij het CBS beschikbaar zijn. Dat antwoorden op onze maatwerkvragen snel mogelijk zijn, is van grote waarde voor ons werk.’

Bron: CBS