Deze ogenschijnlijk onschuldige afwijking kan leiden tot slechtziendheid of zelfs blindheid op latere leeftijd

Steeds meer Nederlanders zijn bijziend, en hebben meer kans om slechtziend of zelfs blind te worden. Dat blijkt uit onderzoek van Erasmus MC. Hoog tijd voor preventieve maatregelen op jonge leeftijd. ‘Het grootste effect krijgen we door kinderen meer buiten te laten spelen.’

Bijziendheid lijkt een klein ongemak: laat een bril of lenzen aanmeten en je ziet weer scherp. Maar die ogenschijnlijk onschuldige afwijking kan leiden tot slechtziendheid of zelfs blindheid op latere leeftijd. Uit onderzoek van Erasmus MC blijkt dat steeds meer Nederlanders bijziend zijn. Dat kan in de toekomst leiden tot een stijging van het aantal slechtzienden en blinden.

Steeds meer bijzienden
Het myopie-onderzoeksteam van de afdelingen Oogheelkunde en Epidemiologie bekeek de gezondheidsdata van ruim 18.000 Rotterdammers. Ze verdeelden de deelnemers op grond van hun geboortejaar in vijf groepen. Des te later ze waren geboren in de 20e eeuw, des te meer sprake er was van bijziendheid.

In de afgelopen honderd jaar, schrijven de onderzoekers, steeg het aantal van 22 naar 56 procent bijziendheid: dat zijn 2,5 keer zoveel gevallen. Het aantal ernstig bijziende mensen (met een brilsterkte van -6 of meer) steeg zelfs van 2 naar 7 procent. Dat is meer dan een verdrievoudiging. De resultaten van hun onderzoek verschenen onlangs in BMJ Public Health.

De onderzoekers doen in hun artikel ook een voorspelling. Als deze trend zich voortzet, becijferen ze, wordt het aantal ernstig slechtziende en blinde Europeanen als gevolg van bijziendheid zes keer zo hoog. Zonder preventieve maatregelen zal het aantal slechtzienden in 2075 zijn gestegen van ruim 530.000 naar 3,6 miljoen.

Oogafwijkingen
Bijziendheid kan namelijk leiden tot oogcomplicaties op latere leeftijd, zegt oogarts in opleiding en onderzoeker Sander Kneepkens. ‘Hoe bijziender je bent, hoe langer het oog is geworden. Daardoor is het netvlies dunner en kan het sneller beschadigen.’ Dat gebeurt vaker bij mensen met ernstige bijziendheid, die een brilsterkte hebben van -6 of meer, maar het kan ook al bij -3 optreden. ‘Bijziendheid kan leiden tot slechtziendheid op latere leeftijd, maar ook tot staar, maculadegeneratie, netvliesloslatingen en zelfs blindheid.’

Bij bijziendheid kan iemand minder goed veraf zien. De oogafwijking ontwikkelt zich vanaf de kinderleeftijd samen met de groei van het oog. Op volwassen leeftijd blijft de oogafwijking meestal stabiel. Een van de grootste oorzaken van bijziendheid is dat we onze ogen vanaf jonge leeftijd steeds meer zijn gaan gebruiken op korte afstand, bijvoorbeeld met smartphones en tablets. Maar ook doordat we de afgelopen honderd jaar steeds meer zijn gaan lezen.

Jong leren lezen
Dat is de oorzaak van die stijgende cijfers. Schermgebruik werkt die trend alleen maar in de hand, zegt Kneepkens. ‘De afstand tot een smartphone of laptop is grofweg hetzelfde als bij een boek, maar een scherm grijpt meer je aandacht. Je blijft er dus langer naar kijken, zonder je ogen een pauze te geven.’

De gevolgen van dat veranderde ooggebruik zijn goed te zien in Azië. ‘In landen als Zuid-Korea en China is 80 tot 90 procent van de jongeren bijziend. Kinderen beginnen daar al op driejarige leeftijd met lezen. Ze studeren erg intensief tot hun twintigste, terwijl er weinig tijd en mogelijkheden zijn om naar buiten te gaan.’

‘Kinderen gaan steeds minder vaak naar buiten’, zegt Kneepkens. ‘Er is een verband aangetoond tussen buitenspelen en oogkwaliteit. Buiten valt er ander licht op je oog en zijn er meer contrasten dan binnen. De lichtintensiteit is buiten veel hoger, zelfs op een donkere dag. Daarnaast kijkt het oog meer in de verte, waardoor het kan ontspannen.’

Preventie
Het advies van Kneepkens en zijn collega’s is dan ook om kinderen vaker naar buiten te sturen. Dat spaart hun ogen, waardoor ze op latere leeftijd minder snel slechtziend worden. ‘In Nederland doen we het wel beter dan in Azië, maar we gaan wel dezelfde kant op,’ zegt Kneepkens. ‘Op school mogen leerlingen vaak al geen smartphones meer gebruiken. Daarentegen wordt op basisscholen het continurooster steeds populairder, waardoor ze tijdens schooltijd niet of nauwelijks naar buiten kunnen. En we weten: als kinderen op school worden gestimuleerd om naar buiten te gaan, dan doen ze dat na school ook vaker.’

Als kinderen op school worden gestimuleerd om naar buiten te gaan, dan doen ze dat na school ook vaker

De onderzoekers hopen dat preventie ook de druk op het zorgsysteem kan verlagen. ‘De vergrijzing brengt al een enorme zorgdruk met zich mee’, zegt Kneepkens. ‘De aantallen oogcomplicaties door bijziendheid zijn daar een groot deel van.’ Hij wijst als leefstijltip op de 20-20-2-regel: na elke 20 minuten lezen of schermtijd een korte onderbreking van 20 seconden, en minimaal 2 uur per dag naar buiten. ‘Door het aantal bijzienden te verlagen kunnen we ook de druk op het zorgsysteem verlagen. Dat krijgen we het snelst voor elkaar door kinderen te stimuleren om buiten te spelen.’

Bron: Erasmus MC