ERGO is een prospectief onderzoek, waarbij deelnemers worden gevolgd over een lange tijd

Het langstlopende bevolkingsonderzoek van Nederland – Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO) – uit de wijk Ommoord bestaat 35 jaar. Hoogleraar Epidemiologie en onderzoeksleider Arfan Ikram is nog altijd enthousiast. De inzichten van ERGO hebben geleid tot veranderingen in beleid in Nederland en daarbuiten. ‘Het heeft omdenken getriggerd.’

ERGO is een prospectief onderzoek, waarbij deelnemers worden gevolgd over een lange tijd. Sinds de start in 1990 deden al bijna 20.000 mensen van 40 jaar en ouder mee aan het Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO). De oudste deelnemers, nog zo’n 300 van de 7.000 actieve deelnemers, zijn inmiddels ouder dan 90 jaar. Eén keer in de vier jaar komen de Rotterdammers uit de wijk Ommoord op uitnodiging naar het onderzoekscentrum. Daar beantwoorden ze vragenlijsten, laten ze bloed prikken, en krijgen ze een algehele gezondheidscheck.

ERGO is het langstlopende bevolkingsonderzoek van Nederland met bevindingen die wereldwijd toonaangevend zijn. Het is inmiddels tien jaar geleden dat Arfan Ikram, onderzoeksleider en hoogleraar Epidemiologie, het stokje overnam van grondlegger professor Albert Hofman. ‘Het onderzoek was en is pionierend op allerlei vlakken’, vertelt Ikram bevlogen.

Zoektocht
‘Preventie is nu hip, maar jaren geleden was het een revolutionaire gedachte’, vervolgt Ikram. Ziekte op oudere leeftijd is geen vanzelfsprekendheid. Veroudering is een proces. Maar dat is iets anders dan ziek worden.’ Dat er mensen zijn die honderd jaar oud kunnen worden zonder ziekte, is daarvan volgens hem het bewijs. ‘Er zijn dus andere oorzaken, dan leeftijd alleen, die maken dat de een ziek wordt en de ander niet. Die denkwijze startte de zoektocht naar mogelijke factoren. Het heeft geleid tot vele wetenschappelijke inzichten en preventie.’

Die inzichten hebben impact op beleidsmatige veranderingen in Nederland en daarbuiten, zegt Ikram. ‘Het heeft omdenken getriggerd.’ Hij noemt enkele voorbeelden: het preventieakkoord, de nationale dementiestrategie en focus op vrouwelijke gezondheid. Ook internationaal wordt ‘The Rotterdam Study’ regelmatig genoemd in rapporten van de World Health Organization en andere NGOs. ‘Als we kijken naar de eerste wetenschappelijke studies over bijvoorbeeld het voorkómen van ziekten, dan heeft ERGO daar een rol in gespeeld.’

Hartinfarcten en dementie
Dichterbij de zorg zijn er ook voorbeelden van de impact van ERGO. In de jaren ‘90 werkte Ikram aan een wetenschappelijke publicatie over niet-herkende hartinfarcten. Dokters behandelden destijds geen mensen die niet hadden gemerkt dat zij een hartinfarct hadden, zelfs als die wel terug was te zien op een hartfilmpje. Dat werd gezien als onschuldig, want het was immers niet ernstig genoeg voor klachten. Uit ERGO bleek dat de prognose van deze mensen slechter was dan van de mensen bij wie het infarct was opgemerkt en behandeld. Het idee dat een onherkend hartinfarct onschuldig zou zijn, bleek niet waar’, zegt Ikram. ‘Daarna is de richtlijn veranderd. Vanaf dat moment moest een niet-herkend hartinfarct op dezelfde manier worden behandeld.’

Op zijn ‘eigen’ onderzoeksterrein kwam Ikram tot het inzicht dat dementie veel vaker samenhangt met de toestand van de bloedvaten dan eerder werd gedacht. Vaatschade bouwt zich jaren op voordat de ziekte zich openbaart. Maar hij zag ook dat genetische oorzaken en leefstijl een rol spelen. Later bleek dat het risico op dementie voor een belangrijk deel te verlagen is door een gezonde levensstijl. De nieuwste bevindingen tonen aan dat het relatieve risico op dementie aan het afnemen is. De onderzoekers vermoeden dat dit terug te voeren is op preventie. Ook dementie is dus geen onoverkoombaar gevolg van ouder worden, zegt Ikram. ‘We hopen dat verder onderzoek in de toekomst leidt tot maatregelen om dementie te voorkomen.’

Toekomst
Vijfendertig jaar ERGO heeft veel opgeleverd. Hoe kijkt Ikram naar de toekomst, nu steeds meer data beschikbaar zijn? ‘Het komt er nu op aan dat we steeds verfijnder oorzaken kunnen detecteren. Denk aan subtiele genetische effecten en biomarkers in het bloed.’ Ook ziet hij winst bij het in kaart brengen van risicofactoren op groepsniveau door blootstelling aan omgevingsfactoren, zoals lucht- en geluidvervuiling, maar ook microplastics. ‘Dat is een nieuwe uitdaging, waarvoor een lange adem nodig is. Want bij zulke risicofactoren moeten we niet alleen zorgverleners en patiënten overtuigen, maar ook beleidsmakers’, besluit Ikram.

Over ERGO
Bij ERGO zijn meer dan 50 onderzoekers betrokken van 15 verschillende afdelingen van Erasmus MC. Zij onderzoeken gezondheidsproblemen die op oudere leeftijd veel voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan hart- en vaatziekten, leververvetting en dementie. De resultaten verschijnen in wetenschappelijke tijdschriften. Op die manier weten we steeds meer over het ontstaan en verloop van ziekte bij ouderen en draagt ERGO bij aan een samenleving waarin we gezond ouder kunnen worden.

Bron: Erasmus MC