Prostaatkanker vormt de tweede oorzaak voor sterfte door kanker in de Westerse wereld bij mannen

Een eiwit op het oppervlak van prostaatkankercellen is een aangrijpingspunt voor een eerdere en veiligere behandeling van prostaatkanker. Dat is een van de conclusies uit het proefschrift van Bastiaan Privé van het Radboudumc. Hij onderzocht de effectiviteit en toxiciteit van deze therapie, en de bruikbaarheid van dit eiwit bij de beeldvorming.

De prostaat is een orgaan dat zich bij mannen onder de blaas bevindt en een belangrijke rol speelt in de voortplanting. Prostaatkanker vormt de tweede oorzaak voor sterfte door kanker in de Westerse wereld bij mannen. In Nederland overlijden jaarlijks 2800 mannen aan de gevolgen van deze ziekte. De behandeling van prostaatkanker is momenteel gestoeld op het verwijderen of bestralen van de prostaat. Helaas komt bij veel patiënten daarna de kanker terug, waardoor zij afhankelijk zijn van immuun-, chemo- of hormoontherapie. Er zijn daarom nieuwe behandelopties nodig die de levensverwachting van mensen met prostaatkanker kunnen verbeteren.

Nieuwe therapie
Een van de aangrijpingspunten in de zoektocht naar een betere opsporing en behandeling van prostaatkanker is PSMA, een eiwit op het celoppervlak van prostaatkankercellen. Dat maakt het een geschikt doelwit voor nieuwe therapieën, zegt Bastiaan Privé, radiotherapeut-oncoloog in opleiding bij het Erasmus MC en postdoc bij de afdeling Beeldvorming van het Radboudumc. Tijdens zijn promotietraject deed hij onderzoek naar deze radioligand-therapie. 'Daarvoor gebruiken we moleculen die binden aan PSMA en waaraan radioactieve deeltjes zijn gekoppeld. Zo kunnen we kankercellen erg gericht bestralen met weinig bijeffecten.' 

Om het effect te testen van deze therapie, zette Privé samen met zijn collega’s een onderzoek op onder tien patiënten met vroege prostaatkanker. Deze studie is wereldwijd de eerste in dit stadium, wanneer mannen nog weinig klachten hebben. De behandeling met Lutetium-PSMA was effectief, waardoor patiënten een vervolgtherapie konden uitstellen. 'Op grond van onze resultaten lijkt het middel bij minstens de helft van de patiënten met prostaatkanker in een vroeg stadium van de ziekte in staat om een zwaardere vervolgbehandeling uit te stellen', vertelt Privé. 'Bovendien is de therapie veilig en zorgt het niet voor ernstige bijwerkingen.'

De gunstige resultaten waren reden voor de onderzoekers om een groter onderzoek op te zetten naar de werkzaamheid van Lutetium-PSMA. In dit lopende onderzoek willen ze de effectiviteit van het middel meten bij een groep van 58 patiënten. 'Deze studie moet meer bewijs leveren voor de werkzaamheid van deze nieuwe therapie', zegt Privé. 'Dat kan leiden tot een nieuwe behandeloptie, waarbij we patiënten in een vroegere fase van de ziekte heel gericht kunnen behandelen.'

PSMA-PET
Privé deed tijdens zijn promotietraject ook onderzoek naar de bruikbaarheid van PSMA bij de beeldvorming van prostaatkanker. In zijn onderzoek vergeleken hij en zijn collega’s deze PSMA-PET-scans met MRI-scans van de prostaat en de analyse van biopten, stukjes weefsel uit de tumor. 75 mensen met een verdenking van prostaatkanker kregen een PSMA-PET-scan én een MRI-scan van hun prostaat.

Uit voorlopige resultaten blijkt dat deze nieuwe methode prostaatkanker goed opspoort. 'Veel radiologen hebben moeite met het lezen van een prostaat-MRI-scan', legt Privé uit. 'Artsen zijn met een combinatie van een PSMA-PET en een MRI-scan mogelijk beter in staat om te bepalen van welk stadium prostaatkanker er sprake is. Hierdoor kunnen we wellicht in de toekomst bij sommige patiënten een biopt voorkomen.'

Toekomst
PSMA opent nieuwe deuren op het gebied van therapie en diagnose van prostaatkanker, concludeert Privé. Zowel PSMA-PET als radioligand-therapie kunnen de kwaliteit van leven én de zorg verbeteren voor mensen met prostaatkanker. 'We zullen ons in de toekomst meer gaan richten op de tumoren dan op behandelingen die invloed hebben op het hele lichaam', zegt Privé. 'Maar er is meer onderzoek nodig om deze therapie aan te kunnen bieden aan de juiste patiënten.'