Dit apparaat combineert een lineaire versneller met een MRI-scanner

De afdeling Radiotherapie van het Radboudumc beschikt sinds kort over een nieuw bestralingsapparaat met unieke behandelmogelijkheden: de MR-Linac. Dit apparaat combineert een lineaire versneller (bestralingsapparaat) met een MRI-scanner (voor het maken van MRI scans tijdens de bestraling). Op 27 oktober werd de eerste bestraling gegeven, en inmiddels is de hele behandeling bij de eerste patiënt afgerond.

Ellen Brunenberg, klinisch fysicus en projectleider van het MR-Linac project: “Het is geweldig om na jarenlange voorbereiding nu de eerste patiënt op onze afdeling een MRI-gestuurde bestraling te kunnen bieden. Als projectleider ben ik er trots op dat het is gelukt om, ondanks de uitdagende omstandigheden van dit jaar, de machine volgens planning in gebruik te nemen. Ontzettend mooi om te zien hoe iedereen zich hiervoor heeft ingezet, en dat de patiënt nu kan profiteren.”

Wat is de toegevoegde waarde van de MR-Linac?
Het doel van radiotherapie is om een tumor met een zo hoog mogelijke dosis te bestralen, terwijl de gezonde organen eromheen zo veel mogelijk worden gespaard. Met de huidige bestralingstechnieken is het soms lastig om onderscheid te maken tussen tumor en gezond weefsel, vooral in de buik en het kleine bekken. Er is bovendien voortdurend beweging in het lichaam door de ademhaling, beweging van de darmen, en vulling van bijvoorbeeld de blaas en endeldarm. Zowel de tumor als de omliggende gezonde organen kunnen hierdoor iedere dag – en zelfs gedurende de bestraling – verplaatsen. Met huidige bestralingsmethoden vergt dit grotere veiligheidsmarges, wat de kans op bijwerkingen vergroot en een verhoging van de dosis ter plaatse van de tumor kan belemmeren. Met de MR-Linac kunnen die veiligheidsmarges worden verkleind.

Omdat de MR-Linac een MRI-scanner bevat, kan voor het eerst de tumor gevolgd worden tijdens de bestraling.  Dit biedt de mogelijkheid om het bestralingsplan op ieder gewenst moment aan te passen op basis van deze veranderingen. We kunnen hiermee elke dag een optimaal evenwicht bereiken tussen het bestralen van de tumor en het sparen van het gezonde weefsel om de tumor heen. Dit alles betekent gerichter behandelen, vaak in minder sessies, minder bijwerkingen en een betere kwaliteit van leven.

Linda Kerkmeijer, radiotherapeut-oncoloog en klinisch coördinator van de MR-Linac: “Met de MR-Linac verwachten we minder bijwerkingen en voor bepaalde tumorsoorten een hogere kans op genezing, wat we de komende jaren middels onderzoek zullen proberen aan te tonen. Omdat we gerichter bestralen, zijn er vaak minder bestralingen nodig. De MR-Linac maakt het daarnaast mogelijk om tumoren te bestralen die voorheen moeilijk te bestralen waren, o.a. in de bovenbuik.”

Welke tumoren kunnen met de MR-Linac behandeld worden?
De afdeling Radiotherapie ziet de grootste winst voor moeilijk te onderscheiden en bewegende tumoren en richt zich als eerste op patiënten met bepaalde vormen van prostaatkanker en patiënten met een beperkt aantal uitzaaiingen, zogenaamde oligometastasen, in de lymfeklieren in het bekkengebied. Ook de eerste patiënt, wiens behandeling nu succesvol afgerond is, was gediagnosticeerd met prostaatkanker. In 2021 zal het aantal indicaties voor behandeling met de MR-Linac verder worden uitgebreid.

De MR-Linac als onderzoeksstimulans
Naast het behandelen van patiënten biedt de MR-Linac ook mogelijkheden voor onderzoek naar het verbeteren van de radiotherapie. Hiertoe werkt de afdeling Radiotherapie van het Radboudumc nauw samen met Elekta (de fabrikant van de Unity MR-Linac), het internationale MR-linac Consortium (met o.a. UMC Utrecht en Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis), de afdeling Radiologie en Nucleaire Geneeskunde van het Radboudumc en regionale partners. Behalve klinische studies om de meerwaarde van MRI-gestuurde radiotherapie aan te tonen, wordt gezamenlijk gewerkt aan het voorspellen en monitoren van radiotherapie- en gecombineerde behandelingen (bijvoorbeeld met immunotherapie) door middel van functionele beeldvorming.

Daarnaast werkt de afdeling Radiotherapie van het Radboudumc binnen de regio Zuidoost-Nederland samen met Radiotherapiegroep Arnhem/Deventer, MAASTRO Clinic (Maastricht), Instituut Verbeeten (Tilburg) en Catharina Ziekenhuis Eindhoven. In november wordt deze samenwerking officieel bekrachtigd door het ondertekenen van een intentieovereenkomst. De samenwerking richt zich op gezamenlijke protocollen, studies, en kosteneffectiviteitsanalyses van de MR-Linac en andere innovaties binnen de radiotherapie zoals protonentherapie.

Marcel Verheij, hoogleraar Radiotherapie en afdelingshoofd: “MRI-gestuurde bestraling markeert de volgende logische stap binnen de radiotherapie. Deze techniek geeft ons de mogelijkheid om rekening te houden met veranderingen van positie, vorm en functie van de tumor, waardoor de behandeling uiterst nauwkeurig kan worden uitgevoerd. Op onderzoeksgebied werken we intensief samen met Elekta, regionale en internationale partners aan de verdere ontwikkeling en innovatieve toepassingen van MRI-gestuurde radiotherapie.”