De gezondheidsproblemen die de eikenprocessierups veroorzaakt, hebben een flinke maatschappelijke impact

In de zomer van 2020 en 2021 waren er beduidend minder gezondheidsklachten die verband houden met de eikenprocessierups dan in 2019. In 2019 veroorzaakte de rups veel overlast. Met name in gebieden waar veel eikenbomen besmet waren met de eikenprocessierups, kwamen veel mensen bij de huisarts met jeukklachten. De kostenraming die het Nivel maakte voor de piek aan huisartsenbezoeken in 2019 kwam uit op bijna 370 duizend euro. Inclusief de zelfzorgkosten van de drogist is dit bedrag vele malen hoger.

De gezondheidsproblemen die de eikenprocessierups veroorzaakt, hebben een flinke maatschappelijke impact. In 2019 kwamen er veel mensen voor bij de huisarts, wat hoge zorgkosten met zich meebracht. We monitorden de negatieve gevolgen van het plaagdier over meerdere jaren en hielden de gezondheidsklachten in de gaten aan hand van gegevens van huisartsen die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn.

Weinig gezondheidsklachten door eikenprocessierups in 2021
In de afgelopen twee jaar was er beduidend minder overlast van de eikenprocessierups. Vergeleken met 2019 bezochten minder mensen de huisarts voor klachten die verband kunnen houden met contact met brandharen van eikenprocessierupsen. Afgelopen jaar kwamen in week 28 de meeste mensen bij de huisarts voor gezondheidsproblemen door de brandharen. Dat is later dan in eerdere jaren, waarschijnlijk vanwege de relatief lage temperaturen in het voorjaar.

Vooral jeukklachten in gebieden met veel eikenprocessierupsen
In gebieden waar de plaagdruk van eikenprocessierupsen het grootst was, kwamen veel meer mensen bij de huisarts vanwege jeuk dan in gebieden met minder besmette eikenbomen. Dit blijkt uit nadere analyse van de cijfers over 2019. Voor pijn en/of gevoeligheid van de huid zien we geen groot verschil tussen gebieden met een hoge of lage plaagdruk. Dit bevestigt nogmaals dat jeuk een van de voornaamste gezondheidsklachten is na contact met de brandharen van de rups.

Huisartsenkosten en zelfzorgkosten aanzienlijk in piekjaar 2019
De kosten voor huisartsenzorg (consulten, visites en voorgeschreven middelen) voor klachten gerelateerd aan contact met de eikenprocessierups in 2019 bedroegen naar schatting bijna 370 duizend euro. De kosten voor zelfzorgmiddelen worden geschat op ruim 1,5 miljoen euro. Hierbij is gekeken naar zalven, crèmes en gels die de patiënt zelf bij de drogist kocht, voor huidklachten die veroorzaakt kunnen zijn door de eikenprocessierups, zoals voor jeuk, roodheid en bultjes. Kosten van specialistische zorg, de huisartsenpost en vrij verkrijgbare middelen bij de apotheek zijn niet meegenomen in de kostenraming. De totale maatschappelijke kosten ten gevolge van de eikenprocessierupsplaag zullen veel groter zijn; aangezien ziekteverzuim en kosten voor de bestrijding hier ook onder vallen.

Over het onderzoek
Voor het onderzoek is gebruikgemaakt van gegevens van zo’n 380 huisartsenpraktijken die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Huisartsen hebben geen specifieke diagnosecode voor gezondheidsproblemen door de brandharen van eikenprocessierupsen. Daarom is gekeken naar het aantal mensen dat bij de huisarts kwam vanwege problemen met de huid, ogen of allergische klachten. Daarnaast is aan zo’n veertig huisartsenpraktijken (de Nivel Peilstations) gevraagd om van mei tot en met september 2020 en 2021 te rapporteren of de klachten naar hun oordeel veroorzaakt werden door contact met brandharen van eikenprocessierupsen. Voor het bepalen van de plaagdruk maakten we gebruik van gegevens van Terra Nostra. Voor de kostenraming van middelen uit de drogist gebruikten we verkoopgegevens van Nielsen. De resultaten zijn beschreven in drie factsheets die u hier kunt lezen.

Het onderzoek maakt deel uit van het project Beheer Eikenprocessierups, dat tot doel heeft de maatschappelijke en ecologische impact van de eikenprocessierupsplaag en de maatregelen ter beheersing daarvan te minuten minimaliseren. Het project is gefinancierd door Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en uitgevoerd in samenwerking met Wageningen University & Research, partners van het Kenniscentrum Eikenprocessierups, diverse gemeenten en ProRail. De resultaten hebben geleid tot de nieuwe Leidraad Beheersing Eikenprocessierups.