Patiënten met uitgezaaide prostaatkanker krijgen meestal hormoontherapie

Behandeling van uitgezaaide prostaatkanker kan het beste op basis van het genetische profiel van de tumor. Niven Mehra, oncoloog in het Radboudumc, wil dat aantonen in de PROMPT-studie, waarvoor hij en zijn collega’s ook dit jaar weer fondsen werven via crowdfunding. Dat is nodig omdat het screenen van genetische profielen bij prostaatkanker nu nog niet wordt vergoed.

Patiënten met uitgezaaide prostaatkanker krijgen meestal hormoontherapie. Als die niet meer werkt, zijn daarna nog enkele andere therapieën beschikbaar. Maar welke therapie daarvan het beste is voor een individuele patiënt is onduidelijk. Niven Mehra, oncoloog in het Radboudumc, ziet daarom liever een persoonlijke behandeling op basis van de genetische kenmerken van de tumor van de patiënt. Veel tumoren hebben genetische mutaties (veranderingen) die heel gericht met medicijnen zijn aan te pakken. Dat maakt een persoonlijke behandeling mogelijk, die zeer waarschijnlijk ook beter werkt en in een enkel geval zelfs tot genezing heeft geleid.

Moleculair profiel
Mehra en collega’s begonnen vorig jaar met een onderzoek om het effect van zo’n aanpak in beeld te brengen. Crowdfunding was toen - net als nu - nodig omdat het moleculair typeren van de prostaattumor in Nederland niet wordt vergoed. De eerste voorlopige gegevens van het onderzoek bij enkele honderden patiënten zijn inmiddels beschikbaar. Bij ongeveer tien procent van de patiënten wordt in de tumor een mutatie in het BRCA1 of BRCA2 gen gevonden. Die genen staan bekend als ‘borstkankergenen’, omdat ze vaak bij borstkanker worden gevonden. 

Borstkankermedicijn tegen prostaatkanker
Dat geeft ook meteen het voordeel aan van moleculair onderzoek van tumoren. Een tumor in darm, long, borst, maag of prostaat zegt iets over de plaats van de tumor, maar niets over de oorzaak. Genetisch onderzoek vertelt daar veel meer over. En dus kan het zijn dat je in darm, long, borst, maag of prostaat een mutatie in het ‘borstkankergen’ tegenkomt. En dat in zo’n geval de prostaatkanker het best is te behandelen met een ‘borstkankermedicijn’ dat is gericht op die mutaties in BRCA1 en BRCA2. “Dat is het beste medicijn voor die tien procent van de patiënten”, zegt Mehra, “maar standaard screening op die mutatie ontbreekt omdat er geen vergoeding is.”

Erfelijke oorzaak?
Screening op mutaties in de BRCA-genen heeft nog een ander voordeel. In ongeveer de helft van de patiënten met zo’n BRCA-prostaattumor gaat het om een erfelijke aandoening. Daarbij kan de mutatie van ouder op kind worden doorgegeven. Mehra: “Dan kan het dus ook relevant zijn voor broers, zussen en andere familieleden van de patiënt. Screening van familieleden op de mutatie kan in dit geval levens redden.”

Immuuntherapie
Naast de BRCA-mutaties zijn voor prostaatkanker meer erfelijke oorzaken bekend. In totaal bestaat op dit moment voor ongeveer veertig procent van alle patiënten een persoonsgerichte therapie op basis van de gevonden mutaties in de tumor. Voor tien procent van alle patiënten blijkt immuuntherapie met een zogenoemde checkpoint remmer, soms gecombineerde met nog een ander middel, een kansrijke behandeling. Een percentage dat even groot is als de groep met een BRCA-mutatie. Behandeling met immuuntherapie leidde het afgelopen jaar in enkele gevallen tot het compleet verdwijnen van de uitzaaiingen.

Organoïden
Moleculaire screening kan veertig procent van de patiënten met uitgezaaide prostaatkanker dus uitzicht bieden op een betere persoonlijke behandeling. Om dat percentage verder te verhogen gaat Mehra uit het tumormateriaal van patiënten zogenoemde organoïden kweken. Dit zijn kleine 3D modellen van de tumor die exact hetzelfde DNA van de tumor bevatten, inclusief de mutaties. Het voordeel van dergelijke tumoren in een bakje is, dat daar heel makkelijk bestaande én nieuwe medicijnen op zijn te testen. “Zo willen we voor de resterende zestig procent van de patiënten óók gerichte behandelingen ontdekken en ontwikkelen, waardoor steeds meer patiënten steeds betere behandelingen kunnen krijgen.”

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. In Nederland krijgen jaarlijks meer dan 10 000 mannen de diagnose prostaatkanker en overlijden 2500 mannen aan deze ziekte. Hier meer info over de crowdfunding ‘De meest effectieve therapie voor iedere patiënt met prostaatkanker’.