Het inhalen van al die zorg is een grote uitdaging

De zorg voor patiënten met een maag-darm-leveraandoening is in de coronacrisis fors afgeschaald, met uitschieters tot 60 procent daling van procedures in de eerste golf. Het inhalen van al die zorg is een grote uitdaging. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC.

Met name in de eerste coronagolf van 2020 heeft ook de maag-darm-lever (MDL)-zorg zwaar te lijden gehad. Op de piek van de golf was het aantal MDL-procedures in heel Nederland zelfs meer dan 60 procent minder dan in een vergelijkbare periode in 2019.

Dat blijkt uit onderzoek van MDL-artsen van het Erasmus MC in samenwerking met de Nederlandse Zorgautoriteit. Onder procedures vallen bijvoorbeeld een kijkonderzoek van de maag of darmen of een onderzoek met een camera-pil.

Tweede golf
Tijdens de tweede coronagolf bleef het aantal MDL-procedures grotendeels op het niveau van voor de crisis. Dat is goed nieuws als je het vergelijkt met de eerste golf, vinden MDL-artsen Milan Sonneveld en Adriaan van der Meer. Maar het baart hen ook zorgen. Sonneveld: ‘We hadden gehoopt een groot inhaaleffect te zien van de zorg die was uitgesteld. Dat we dit niet zien betekent dat we nog een grote achterstand hebben van procedures waarvan het onduidelijk is of en wanneer deze worden verricht of dat van uitstel afstel is gekomen.’

De onderzoekers beschrijven hun bevindingen in The Lancet Gastroenterology & Hepatology. Ze gebruikten gegevens van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), die ook een rapport publiceerde over de gevolgen van covid-19 voor de MDL-zorg.

De daling tijdens de eerste golf kan allerlei oorzaken hebben gehad: minder doorverwijzingen vanuit de huisarts, personeel dat werd ingezet voor coronazorg, adviezen van instanties om de zorg terug te schalen en de stopzetting van het bevolkingsonderzoek voor darmkanker.

Geen diagnose is geen behandeling
Uitstel of afstel heeft een prijs, stelt Sonneveld vast. ‘Denk aan mensen die jaarlijks een scopie moeten ondergaan vanwege een hoog risico op kanker. Een jaar overslaan, kan betekenen dat iemand nu ongemerkt kanker heeft gekregen. Of iemand die rondloopt met buikklachten, maar geen diagnose heeft gekregen omdat het onderzoek is uitgesteld. Geen diagnose betekent ook geen behandeling.’ Hij drukt patiënten daarom op het hart: zorg dat uitstel van je ingreep geen afstel wordt.

Overigens zagen de onderzoekers wel een verschil tussen procedures. De daling was het grootst voor onderzoeken gericht op vroege opsporing van kanker of voorstadia daarvan of diagnostische procedures voor goedaardige aandoeningen. Het gaat dan bijvoorbeeld om onderzoeken vanwege chronische buikklachten of een verdenking van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De daling van spoedeisende ingrepen bleef relatief beperkt.

Zeer terughoudend
Kijkend naar de toekomst trekt Sonneveld een belangrijke les. ‘De keuze om de zorg ingrijpend af te schalen tijdens de eerste golf was destijds goed te verdedigen, maar op basis van deze gegevens blijkt dat wel hier in de toekomst zeer terughoudend in moeten zijn. De achterstand is niet gemakkelijk in te halen.’

Bij een volgende crisis moet dat zo mogelijk anders, stelt hij. ‘En dat kan ook, want kijk maar naar de tweede golf. Het aantal coronapatiënten was toen ook fors, maar we hebben andere keuzes gemaakt en door efficiënte inzet van middelen en personeel de MDL-zorg toch grotendeels op peil kunnen houden. Het belangrijkste is dat tijdens de eerste golf het advies was om reguliere zorg zoveel mogelijk af te schalen, terwijl bij de tweede golf het advies juist was dat de reguliere zorg zoveel mogelijk doorgang moest vinden – een compleet andere insteek.’

Sonneveld en collega’s keken alleen naar MDL-procedures, maar de onderzoekers vermoeden dat het beeld in ander vakgebieden niet veel anders zal zijn. Eerder stelden zij vast dat het aantal diagnoses hepatitis B en C met 40 procent is gedaald tijdens de pandemie.