Sinds 2003 is het gebruik van tabak, alcohol en cannabis onder leerlingen van alle schoolniveaus gedaald.

Deze afname in gebruik is echter niet altijd even sterk voor de verschillende schoolniveaus. Dit blijkt uit gegevens van het Peilstationsonderzoek Scholieren waarbij de ontwikkeling van het gebruik van tabak, alcohol en cannabis in de periode 2003-2015 werd onderzocht onder leerlingen van 12 tot en met 16 jaar van verschillende schoolniveaus.

De afgelopen jaren is sterk ingezet op het terugdringen van het middelengebruik onder jongeren. Dit lijkt zijn vruchten af te werpen. Het gebruik van tabak, alcohol en cannabis neemt sinds 2003 af. Het Trimbos-instituut onderzocht of deze daling op alle schoolniveaus in gelijke mate heeft plaatsgevonden. Ook is nagegaan of er verschillen zijn tussen de schoolniveaus wat betreft enkele belangrijke risico- en beschermende factoren voor middelengebruik, zoals veronderstelde schadelijkheid van middelen, regels en toezicht door de ouders. De resultaten van dit onderzoek bieden aanknopingspunten voor beleidsmakers en preventie professionals.

Afname roken sterker op het VMBO-b, afname alcoholgebruik sterker op het VWO
Sinds 2003 is roken onder leerlingen van het VMBO-b (kader- of basisberoepsgerichte leerweg) sterker gedaald dan onder leerlingen van het VWO. Toch is het percentage rokers onder VMBO-b leerlingen in 2015 nog altijd het hoogst: 17% van de VMBO-b leerlingen heeft in de afgelopen maand gerookt tegenover 10% van de VMBO-t (gemengde of theoretische leerweg) en HAVO-leerlingen en 4% van de VWO-leerlingen.

Alcoholgebruik is de afgelopen jaren het sterkst gedaald onder leerlingen van het VWO, in 2015 hebben VWO-leerlingen het minst vaak in de afgelopen maand alcohol gedronken (12%). Dit is beduidend lager dan op de andere schoolniveaus (31% op VMBO-b, 23% op VMBO-t en 24% op de HAVO). Het lijkt erop dat preventieactiviteiten gericht op alcoholgebruik met name voor VWO-leerlingen effectief geweest zijn. Er lijkt dus ruimte voor verbetering door de activiteiten beter af te stemmen op de verschillende schoolniveaus.

Experimenteren met cannabis daalt op alle schoolniveaus
Het percentage leerlingen dat ooit in het leven heeft geblowd is op alle schoolniveaus sinds 2003 sterk gedaald (van 16% in 2003 naar 9% in 2015). Ook het actuele gebruik (in de afgelopen maand) is gedaald (van 8% in 2003 naar 4% in 2015). Een uitzondering hierop zijn de HAVO-leerlingen, bij hen schommelt het actuele cannabisgebruik sinds 2003 rond de 6%.

VMBO-b leerlingen schatten schadelijkheid middelengebruik lager in
Leerlingen van het VMBO-b schatten de schadelijkheid van tabak, alcohol en cannabisgebruik consequent lager in dan leerlingen van de andere drie schoolniveaus. Zo denkt bijvoorbeeld 82% van de VMBO-b leerlingen dat dagelijks roken schadelijk is tegenover 97% van de VWO-leerlingen. Mogelijk is het overbrengen van informatie over de schadelijkheid van middelengebruik op VMBO-b leerlingen minder effectief geweest. In het kader van de NIX18 campagne is al een deelcampagne niet-roken gestart die zich specifiek richt op de doelgroep jongeren van het VMBO en MBO.

Ouders van VMBO-b leerlingen stellen minder vaak strenge regels
Leerlingen gebruiken minder vaak tabak, alcohol of cannabis als ouders hier strenge regels over stellen. Leerlingen van het VMBO-b rapporteren echter minder vaak strenge ouderlijke regels over alcohol en tabak dan leerlingen van andere schoolniveaus. Nader onderzoek is nodig om inzicht te krijgen in hoe deze ouders beter betrokken kunnen worden bij de preventie van middelengebruik.