In zijn oratie Water en Zout besprak prof.dr. Ewout Hoorn het belang van onze water- en zoutbalans en hoe een verstoorde water- en zoutbalans bijdraagt aan ziekte. 

Bij zijn ambtsaanvaarding heeft Ewout Hoorn, bijzonder hoogleraar klinische en experimentele nefrologie de politiek opgeroepen nu eens werk te gaan maken van verminderen van zout in voeding.

In zijn oratie Water en Zout besprak prof.dr. Ewout Hoorn het belang van onze water- en zoutbalans en hoe een verstoorde water- en zoutbalans bijdraagt aan ziekte. Een cruciale rol hierin spelen zogenaamde water- en zoutkanalen in de nieren, waar Hoorn in zijn laboratorium aan werkt. "Je kunt ziek van water en ziek van zout worden", vat Hoorn samen. Hoe je ziek van water wordt, is bij het algemene publiek niet zo bekend - je zou kunnen spreken van watervergiftiging. Toch zijn er allerlei voorbeelden waarbij mensen ziek worden van water of soms zelfs overlijden. Hoorn: "Je kunt meer water drinken dan je nieren kunnen uitplassen. Een paar jaar terug hadden we een jongen met een hersenoedeem op de IC omdat hij veel teveel water had gedronken."

Spoedeisende hulp
Meestal speelt er behalve veel drinken ook verminderde wateruitscheiding door de nieren. Hoorn: "Dit treedt op in situaties waar je het juist niet verwacht. Zo ontwikkelt ongeveer dertien procent van de marathonlopers een watervergiftiging door de combinatie drinken en minder water uitplassen. Ook wordt het vaak gezien bij vrouwen die de drug Ecstasy gebruiken. Ecstasy veroorzaakt afgifte van een hormoon waardoor de nieren meer water gaan vasthouden. In combinatie met het drinken van water kan dit zwelling van de hersencellen veroorzaken. We zien op de spoedeisende hulp regelmatig dit soort watervergiftigingen door Ecstasy."

Zout = sluipmoordenaar
Waar een watervergiftiging snel ontstaat, is zout meer een sluipmoordenaar. We eten in Nederland allemaal te veel zout (natriumchloride of keukenzout): ongeveer twee keer zo veel als aanbevolen. Hoorn beschrijft een vicieuze cirkel: "Te veel zout in ons eten verhoogt de bloeddruk. Hoge bloeddruk komt bij één op de twee à drie Nederlanders voor en is de belangrijkste oorzaak voor hart- en vaatziekten en nierschade. Nierschade leidt vervolgens tot nog verdere stijging van zowel de bloeddruk als het risico op hart- en vaatziekten."

Politiek aan zet
Hoorn stelt dat de politiek aan zet is: "Tachtig procent van het zout dat je binnenkrijgt zit al verwerkt in voedingsmiddelen. Toch lukt het maar niet om minder zoute producten te maken, concludeerde de Consumentenbond nog in 2015. En nog schokkender: onze zoutinname is de afgelopen tien jaar niet gedaald. Hoewel de politiek in 2014 met de voedingsmiddelenindustrie afsprak naar minder zoute producten te streven, het zogenaamde Akkoord Product Herformulering, is er dus eigenlijk niets gebeurd. Ik vind dat de politiek wat betreft zout minder vrijblijvend moet zijn en strengere eisen moet gaan stellen. Na roken, suikerziekte en overgewicht is het nu tijd dat de politiek zich richt op de negatieve volksgezondheidseffecten van zout . In andere landen zoals Finland en Engeland heeft de politiek die stap wel gemaakt en daalt het aantal hart- en vaatziekten."

Kalium als alternatief
Toch heeft Hoorn ook goed nieuws: "Kaliumzout heeft juist het tegenovergestelde effect als natriumzout. Van kalium daalt je bloeddruk en je risico op hart- en vaatziekten. Omdat het waarschijnlijk makkelijker is om kalium aan producten toe te voegen dan natrium eruit te halen, biedt dit kansen. Kalium zit vooral in gezonde producten, zoals groente en fruit, maar ook in chocola en koffie. Daarnaast is er in supermarkten kalium verrijkt zout te koop. Het is dus niet alleen maar minder zout, maar ook meer zout," aldus Hoorn.